Opgesloten in een eigen wereld?
“Ik kan het niet goed uitleggen. Ik kan mij niet goed uitleggen.” Dat zijn de woorden van Ben. Ben X. Een jongen met een autismespectrumstoornis (ASS). In online games zoals Fifa, Avatar of The Sims kun je een totaal aantal punten over verschillende karakteristieken verdelen. In online games kun je daardoor zijn wie je wilt zijn.
In de online game The Sims kun je je eigen personage samenstellen. Zo kun je 25 punten verdelen over de verschillende karakteristieken netjes, sociaal, actief, speels en vriendelijk. Je kunt alleen nooit een persoon samenstellen die alle karakteristieken volledig heeft, want het totaal aantal punten van 25 zorgt ervoor dat je keuzes moet maken. Je zou kunnen zeggen dat de karakteristieken bij autistische jongeren anders zijn verdeeld dan bij jongeren zonder autisme. Zo zijn de karakteristieken creatief, gedreven, analytisch en objectief sterk aanwezig bij jongeren met autisme. Anderzijds zijn karakteristieken als flexibel, sociaal, communicatief en taakgericht minder aanwezig bij jongeren met autisme. Dat zegt niets over welke karakteristieken beter zijn. Het zegt alleen iets over de verdeling van punten in karaktereigenschappen. Hieronder zie je een verdeling in punten tussen karaktereigenschappen die mogelijk zou passen bij een jongere met autisme.
Ga eens voor jezelf na welke puntenverdeling jij als personage zou hebben in een online game. Hoe je puntenverdeling ook is, je vindt het vast belangrijk dat je een goede plaats in de maatschappij hebt. Voor jongeren is het belangrijk zich te kunnen identificeren met anderen. Maar wat doen we als het een jongere niet lukt zich te identificeren met anderen, omdat de jongere anders is? Wegtoveren?
Nee, want iedere jongere is speciaal en verdient het om zichzelf te zijn. Autistische jongeren hebben moeite met dingen die anderen instinctief doen. Met de juiste begeleiding kunnen jongeren met autisme een heel eind komen. Mijn collega Emile Heerkens, schreef in zijn eerdere blogartikel: “Kleine klassen, extra aanwezige deskundigheid als orthopedagogen en psychologen en aangepaste methodes en middelen kosten veel geld. Dat mag ook; het is immers nodig om ook deze kinderen te begeleiden naar een goede toekomst en hun talenten voor 100% te leren benutten.” Voor het beroepsonderwijs betekent dit dat we zoveel mogelijk jongeren zo goed mogelijk willen voorbereiden op de buitenwereld. Het DLC Warren in New Jersey is een school met een vernieuwende aanpak voor autistische kinderen van 3 tot 21 jaar. Er wordt niemand geweigerd, hoe afwijkend het gedrag van de jongere ook is. Deze school is zo ingericht dat de gangen van de school eruit zien als straten. De klaslokalen lijken op winkels en werkplaatsen. Jongeren wennen aan de buitenwereld op die manier. DLC Warren geeft les in strikt gescheiden perioden van werk en pauze om het leren te stimuleren. Net als het vmbo is het mbo vooral sterk op de praktijk gericht. Tijdens een mbo-studie wordt precies datgene geleerd dat een jongere in de praktijk nodig heeft. Het vmbo en mbo lijken daardoor toegankelijk te zijn voor jongeren met autisme. Na het mbo belandden veel jongeren met autisme in de ict-sector. Voorheen overheersten de sterke eigenschappen van jongeren met autisme in hun werk zoals de eindeloze inzet en een vaak bovengemiddeld analytisch vermogen, maar tegenwoordig eisen bedrijven ook van ict’ers communicatieve vaardigheden (Westbroek, 2014). Om getalenteerde autisten die vastlopen in het reguliere onderwijs kansen te bieden, startte ROC Albeda in 2007 de Structuurklas, gericht op ict-studenten met een formele diagnose autisme, die een gestructureerde omgeving nodig hebben. Zij moeten aanleg hebben voor 
computertechniek en aantoonbaar ongeschikt zijn voor het reguliere onderwijs.
Heb jij op dit moment jongeren in je klas met een beperking zoals autisme, ben je ervan overtuigd dat deze jongeren kans van slagen hebben in je onderwijs en ben je zoekende naar hoe je deze studenten binnen boord kunt houden? Investeer dan maximaal in deze jongeren en focus je op het aanleren van communicatieve vaardigheden. Denk daarbij aan burgerschap, sollicitatietechnieken en klantgerichtheid (Westbroek, 2014). Iemand met autisme kan dan optimaal functioneren in de (arbeids)maatschappij. Van der Staaij (2014) omschreef dit mooi met de woorden: “Autisten zijn ideale werknemers, maar wat onhandig tijdens het praatje bij de koffieautomaat.’’
12 Onderwijstips om communicatie te bevorderen
Om terug te komen op de eerdergenoemde puntenverdeling, het betekent niet dat een puntenverdeling die je als persoon hebt onveranderlijk is. Natuurlijk is het mogelijk om de communicatieve vaardigheden van jongeren met autisme te vergroten. Ik geef 12 tips om het aantal punten op communicatievlak toe te laten nemen door de juiste (onderwijs)begeleiding te bieden:
1. Observeer het gedrag van de jongere
2. Visualiseer situaties en opdrachten
3. Stimuleer communicatie
4. Echolalie (herhalen van dingen die gezegd worden in films, games of in de omgeving) bijsturen
5. Controleer of de boodschap is begrepen
6. Spreek concreet en duidelijk
7. Stel duidelijke, afgebakende vragen en opdrachten
8. Vermijd figuurlijke (lichaams)taal
9. Geef beknopte uitleg
10. Leer ‘regels’ van communicatie aan
11. Bespreek situaties voor
12. Blijf communicatie ondersteunen
Blijf geloven in goed onderwijs. Als je al goed onderwijs biedt, ga dan voor excellent onderwijs. Bied je al excellent onderwijs, zorg dan dat je je expertise deelt met anderen. Goed onderwijs is de sleutel voor de ontwikkeling van jongeren én van onze samenleving. Toegankelijk en excellent onderwijs voor iedereen. Ik word er blij van. Jij ook?
Bronnenlijst
- Balthazar, N. (2007). Ben X (film). MMG: België.
- Baltussen, M., Clijsen, A., & Leenders, Y. (2003). Leerlingen met autisme in de klas. Een praktische gids voor leerkrachten en intern begeleiders. Giethoorn ten Brink: Meppel.
- Theroux, L. (2013, Mei 10). Autism. Gevonden op: VPRO.
- Westbroek, I. (2014, Februari). Structuurklas voor autisten. Profiel, 23(1), 30-31.