Door Cilia de Jong en Martijn van Grootel – Van scholen wordt verwacht om onderdelen van het opleidingsprofiel (hbo) of het kwalificatiedossier (mbo) in de praktijk af te nemen en te beoordelen (examineren). Reden daarvoor is dat examinering in de beroepspraktijk een authentieke weerspiegeling is van waar de student uiteindelijk als beroepsbeoefenaar gaat functioneren. De authentieke context waarbinnen geëxamineerd wordt moet leiden tot meer valide uitspraken. Maar hoe zit het met de betrouwbaarheid van die uitspraken van de beoordelaar in de praktijk (vaak een externe)? Immers, zonder betrouwbaarheid geen validiteit.
Om een betrouwbaar oordeel te geven heb je in ieder geval beoordelaars nodig die op basis van gegeven criteria een betrouwbaar en valide oordeel kunnen vellen over de beroepsprestaties van de student.
Vraag: Hoe zorg je er nu voor dat een beoordelaar uit de praktijk ook daadwerkelijk valide en betrouwbaar beoordeelt (borging examenkwaliteit in de beroepspraktijk)?
Deze vraag horen wij geregeld. We hebben hier niet een pasklaar antwoord op, maar wel een werkwijze om het gesprek met de praktijk(beoordelaar) aan te gaan om de examenkwaliteit aan te scherpen en te borgen: waarderend auditen. In deze blog beschrijven we achtereenvolgens wat wij onder een audit verstaan, wat een waarderende audit is, de principes en de methode van de waarderende audit en tot slot de ervaringen die we tot nu toe hebben met de waarderende audit.
Traditionele probleembenadering van auditen.
Een audit is een werkwijze waarbij een intern of extern persoon/bureau in de spreekwoordelijke keuken komt kijken. Het doel daarvan is om te komen tot kwaliteitsverbetering. De wijze waarop dit gebeurt kan verschillen. Binnen een traditionele probleembenadering stelt een auditor de problemen vast die tijdens een onderzoek zijn geconstateerd, analyseert de oorzaken en mogelijke oplossingen en beveelt bepaalde acties aan om uiteindelijk tot een kwaliteitsverbetering te komen (De Vette & Nanninga, 2013). De traditionele probleembenadering constateert, maar zorgt het uiteindelijk ook voor beweging/gedragsverandering bij de praktijkopleiders waardoor de examenkwaliteit in de beroepspraktijk verbetert? Wij zijn van mening van niet. Wellicht dat waarderend auditen de oplossing biedt.
Waarderende auditen.
Bij waarderend auditen staat niet de controle centraal, maar staat de waardering voor elkaars werk centraal, om vervolgens vanuit deze waardering stappen te maken om de examenkwaliteit te verbeteren. De waarderende audit, zoals wij die hanteren, bestaat uit een aantal principes en een methode die je kunt gebruiken om de dialoog met elkaar aan te gaan. Achtereenvolgens worden de principes en de methode besproken.
De principes De waarderende audit, zoals wij die hanteren, is gebaseerd op drie principes die wij ontlenen van het waarderend werkboek (Masselink & Ijbema, 2011).
- Positieve principe. Bij de waarderende audit kijkt u als auditor naar situaties door een positieve bril. Je richt je op wat goed gaat in de beroepspraktijk, wat je waardeert aan de situatie, wat het oplevert of wat u er prettig en plezierig aan vindt. Wanneer u vanuit een positieve bril naar de situatie kijkt voelt dat voor beide partijen waarschijnlijk beter dan wanneer u dat vanuit het negatieve doet. U verbindt zich gemakkelijker tot elkaar en er ontstaat meer plezier, energie en betrokkenheid.
- Sociaal constructivistisch principe. Iedereen maakt zijn of haar eigen werkelijkheid door de communicatie die ze met zichzelf en anderen voeren. Een echte kenbare werkelijkheid bestaat volgens dit principe dan ook niet. Als u dit beseft, dan kunt u uw aandacht verleggen van het krijgen van gelijk naar het erkennen van en openstaan voor de werkelijkheid van anderen, zodat je kunt proberen een gemeenschappelijke realiteit te bouwen. Een voorbeeld hierbij is dat een praktijkopleider het idee kan hebben dat de examinering goed verloopt, terwijl u (met de kwaliteitseisen in uw hoofd en onderwijs op de eerste plaats) wellicht iets heel anders concludeert. Kortom, jullie hebben allebei een eigen werkelijkheid van de situatie.
- Toekomstgerichte principe. Dit principe gaat over de hoop die mensen hebben voor de toekomst, in de vorm van hun meest positieve beelden en verwachtingen. Hoe meer mensen zich hiervan bewust worden, hoe groter de kans dat ze hiernaartoe bewegen. Vandaar dat hier binnen de waarderende audit expliciet bij wordt stil gestaan.
Opbouw van de waarderende audit – de 4D’s methode Op basis van de drie principes is het mogelijk om een waarderende audit te voeren met de praktijkopleiders van het beroepenveld. In de kern van de waarderende audit komen in ieder geval de 4 D’s aan bod.
- Discovery. De deelnemers aan de waarderende audit delen hun beste verhalen en ervaringen over het thema dat centraal staat. Binnen de kwaliteitsborging examinering gaat het hier veelal over verhalen behorende bij de kwaliteitseisen van examinering, zoals validiteit, betrouwbaarheid, transparantie en haalbaarheid.
- Dream. De deelnemers verwoorden met elkaar de idealen, ambities en aspiraties. Het is het antwoord op de vraag hoe het thema er in de toekomst idealiter uit komt te zien.
- Design. De deelnemers bespreken wat gewenst en nodig is om de droom te realiseren.
- Destiny. De deelnemers bespreken en noteren de acties die ondernomen worden om de droom in praktijk te brengen en gaan daar mee aan de slag.
De opbouw van het gesprek zou er als volgt uit kunnen zien.
Ervaringen vanuit het Albeda College De werkzaamheid van waarderend auditen wordt duidelijk als u het gaat toepassen. Assessoren van het Albeda College, domein zorg, hebben zich de afgelopen periode eigen gemaakt met deze wijze van gesprekken voeren en gaan de komende periode waarderende audits met de beroepspraktijk voeren om de examenkwaliteit in de beroepspraktijk te borgen. Voor deze gesprekken hebben zij vragenlijsten ontwikkeld voor studenten en de beroepspraktijk over de belangrijkste kwaliteitseisen van examinering in de beroepspraktijk (validiteit, betrouwbaarheid, transparantie, haalbaarheid, efficiëntie). Mede op basis van de vragenlijsten gaan assessoren van het Albeda College en de assessoren uit de praktijk met elkaar in dialoog aan de hand van de principes én de methode van de waarderende audit.
Interesse? Heeft u interesse in het organiseren van waarderende audits met het werkveld om de examenkwaliteit te borgen? Neem hierover dan gerust contact ons op, wij kunnen u meer vertellen over dit maatwerktraject om de relatie en examenkwaliteit in de praktijk te verbeteren!
Cilia de Jong: c.dejong@oabdekkers.nl, 06 – 23 47 19 08
Martijn van Grootel: m.vangrootel@oabdekkers.nl, 06 – 12 70 82 35
Literatuur
- De Vette, R.C., & Nanninga, W.R. (2013). Waarderend auditen. Appreciative inquiry in de auditpraktijk. De IT-Auditor, 1, 9-14.
- Masselink R., & Ijbema, J. (2011). Het waarderend werkboek. Appreciative inquiry in de praktijk. Nieuwerkerk aan den Ijssel: Gelling Publishing