Als docent denk je regelmatig na over situaties die je op school meemaakt, je trekt daar lering uit. In die zin is ‘doorleren’ als docent eigenlijk een vanzelfsprekendheid. De vraag is of dat doorleren altijd op een even efficiënte en effectieve manier gebeurt. Om het leren van docenten te versterken worden vaak trainingen en scholing ingezet. Maar ook dan: het is niet altijd gemakkelijk om in je hectische bestaan als docent ook nog eens gestructureerd na te denken over wat je geleerd hebt. Als trainer en adviseur zie ik dat borging en implementatie van workshops en trainingen vaak lastig verlopen. In de waan van de dag vallen veel mensen al snel terug op hun eigen, ‘veilige en routinematige’ werkwijze. Zo denk ik bijvoorbeeld aan een docent die enthousiast aan de slag ging met het motiveren van studenten. Al gauw merkte zij dat ze vaak geïrriteerd bleef vragen aan studenten waarom ze niet ‘gewoon’ op tijd konden komen. Haar voornemen om positief gedrag te belonen, in plaats van haar ergernis de boventoon te laten voeren, bleek lastiger in praktijk te brengen dan zij dacht…
Ik ben ervan overtuigd dat er geen sprake is van onwil om te leren, maar dat de neiging om vast te houden aan het vertrouwde inherent is aan veranderingen. Bovendien hoor je vaak dat uit workshops of trainingen ‘slechts’ een of enkele nieuwe inzichten of vaardigheden die passen bij jou op dit moment blijven hangen. Dat is helemaal niet erg, als dat dan vervolgens maar wel een plek krijgt! Hoe lastig is het om binnen de drukte van alledag je eigen professionele ontwikkeling prioriteit te geven! Tijd is beperkt en de studenten vragen direct weer je aandacht. Hoe kan je zelf de workshops en trainingen die je volgt waardevoller maken, zodat het bestendiger wordt en niet blijft hangen bij een momentopname?! In deze blog geef ik een viertal tips voor docenten en teams om het effect van een training te vergroten door zelf een deel van de ‘voor- en nazorg’ op te pakken.
De Reflectiecyclus van Korthagen is een hulpmiddel of strategie om gestructureerd terug te blikken op het eigen handelen en dit (zelfstandig) bij te sturen. Door deze cyclus stapsgewijs toe te passen leert men dat systematisch reflecteren een aan te leren vaardigheid is. De Nederlandse onderwijskundige F. Korthagen ontwikkelde in 1993 een ideaaltypisch model bevattende vijf fasen om het reflecteren te structuren naar analogie van leercyclus van David Kolb.
Mijn tips zijn gebaseerd op de gedachte dat de transfer van nieuw opgedane kennis en vaardigheden naar de praktijk van alledag vraagt om een systeem van reflectie en evaluatie. Mijn uitgangspunt is het ‘ideale’ reflectieproces, beschreven door de reflectiespiraal van Korthagen.
Om de tips die ik geef direct toe te kunnen passen vraag ik je allereerst terug te denken en voor jezelf de volgende vragen te beantwoorden:
- Welke interessante scholing heb jij de afgelopen periode gevolgd?
- Wat was het meest, waardevolle wat je geleerd hebt? Een of twee dingen!
- Wat is de eerstvolgende training / scholing die gepland staat?
- Wat ga je daar ‘halen’ / leren?
De tips
- Ga concreet aan de slag met de keuze: zet om in acties mét tijdpad. Bepaal wanneer je stil wilt staan bij je ontwikkeling en wat je op die momenten bereikt wil hebben. Om een nieuwe vaardigheid of nieuwe kennis in te oefenen kan je uitgaan van de kracht van herhaling. Zorg dat er een mooie opbouw in de herhaling zit, bijvoorbeeld:
- dezelfde dag
- na één dag
- na één week
- na één maand
- na 6 maanden
- Prioriteer (maak een top 3) wat je wilt leren / toepassen en maak een keuze voor de korte tot middellange termijn ( concreet en klein!). De volgende vragen kunnen helpen om je doel te concretiseren:
- Wat kan / doe je over (bijvoorbeeld) een jaar?
- Waar en hoe kan je dat zien?
- Wat merken studenten ervan?
- Wat zien collega’s dan aan je?
- Wat doe je dan zeker niet meer?
- Zorg dat je er niet alleen voor staat! Zoek iemand die vanuit jouw dagelijkse praktijk (kan een leidinggevende zijn, maar ook prima een collega docent) betrokken is bij jouw ontwikkeling: wie zorgt dat we het erover blijven hebben en wanneer doen we dat? Wie kan jou helpen reflecteren?
- Gun jezelf een blik in de spiegel! Vraag een ander te komen kijken of neem beeldmateriaal op en kijk het zelf of samen terug. Een beknopte kijkwijzer kan hierbij ondersteunen: zet wat je wilt bereiken om in een lijst met concrete gedragingen. Als raamwerk kan je dit document gebruiken en invullen. Daarnaast kun je kijken naar dit voorbeeld van een kijkwijzer voor het versterken van je begeleide inoefening en verlengde instructie.
Ik hoop je met bovenstaande tips te helpen meer te halen uit gevolgde trainingen en scholing. En daarmee een bijdrage te leveren aan het versterken van je onderwijs. Uiteraard zijn reacties op deze blog in het onderstaande reactieveld van harte welkom.