Intervisie in drie smaken

Intervisie…intervisie…; ik laat het woord even tot rust komen in uw hoofd lezer. Blijkbaar is dat nodig omdat alleen al het woord ‘intervisie’ bij een aantal mensen dezelfde kriebels en allergieën oplevert als ‘rollenspel’, ‘360 graden feedback’ en ‘dit moeten we nog verder uitkristalliseren’…

Waarom intervisie bij veel teams die kriebels opleveren is wellicht terug te voeren op de wijze hoe intervisie ooit de scholen binnen gebracht is. Je moest minstens een cursus gevolgd hebben: de gesprekken moesten immers volgens een strak stramien gevoerd worden waarbij alle vragen zo’n beetje vast lagen en natuurlijk, hoe kan het ook anders in het onderwijs, er moest een verslag van gemaakt worden. Je zou met enige botheid kunnen zeggen dat zo’n beetje alle spontaniteit uit de gesprekken geramd werd en ‘even lekker met elkaar praten’ als effectieve tijdsverspilling werd weggezet.

Jammer natuurlijk, want bij veel teams waar ik kom in het kader van onderwijsverbetering komt al snel de opmerking naar boven dat er eigenlijk meer met elkaar gesproken moet worden over inhoud, effectiviteit en beleving. Over de ondersteuning naar elkaar en het inzicht in elkaars kwaliteiten en handelen… Maar niet op die omslachtige manier die ‘Intervisie’ zou heten. Om die teams te ondersteunen heb ik drie jaar geleden een voorstel gemaakt  hoe je op een eenvoudige wijze intervisie (of collegiale coaching als je dat woord fijner vindt) kunt aanpakken. Intervisie waarbij het gesprek centraal staat en niet de ‘regels’. Het eerste en belangrijkste doel zou moeten zijn: elkaar spreken!

Omdat je altijd verschillende niveaus hebt waarop mensen qua feedback kunnen én willen  functioneren wil ik je drie intervisie-ideeën aan de hand doen op basis van ‘mild’, ‘medium’ en ‘spicy’. Aan jou en je gesprekspartner de keus welke smaak vandaag het beste bij jullie past!

In het algemeen zou ik willen voorstellen start de intervisie te starten in groepjes van twee docenten. Als dit goed gaat kan er worden uitgebreid naar 3 en weer later naar 4. Er is niets mis mee als je in eerste instantie kiest voor veiligheid en de bekende weg  en een duo vormt met iemand die je goed kent en vertrouwt. De basis van intervisie is dat niet opgelegd wordt met wie je intervisie moet hebben maar dat je steeds zelf ervoor kiest wie je ‘uitnodigt’ voor dat gesprek.

Ik heb de drie varianten uitgewerkt met mogelijke gespreksvoorbeelden. De vragen zijn richtinggevend en niet verplicht. De intervisie-menukaart zou er als volgt uit kunnen zien:

Intervisie mild

De milde vorm van intervisie gaat uit van een casus. Deze casus is gerelateerd aan een situatie tijdens het lesgeven, coachen of individueel gesprek met leerlingen.

Doel intervisie mild: Leren je handelen onder woorden te brengen en samen een diepere laag van inzicht bereiken.

Inhoud:

Docent 1: brengt een casus in van een les- of omgangssituatie gerelateerd aan een leerling. Deze casus mag zowel positief zijn als negatief (dus ook succeservaringen kunnen onderdeel zijn van je intervisiegesprek). De casus wordt zo concreet als mogelijk neergelegd: wat was de situatie? Wat ging er aan vooraf? Wat deed de leerling? Wat deed jij?

Docent 2: stelt de vraag ‘waarom breng je deze casus in’?

Docent 1: Legt uit waarom (vanwege het succes, vanwege twijfel over handelen…)

Docent 2: Waarom heb je deze situatie op deze manier aangepakt (dit is een neutrale vraag die alleen maar uitnodigend moet zijn om dieper op handelen in te gaan)?

Docent 1: legt uit. Docent 2: vraagt door met neutrale vragen (vooral waarom en verhelderingsvragen).

Docent 2: Ben je tevreden over je aanpak? Wat had je anders willen doen? Kun je het de volgende keer anders doen (of zit er iets in de weg?)

Docent 1: Legt uit en denkt na over alternatieven (ook bij een succeservaring!) Docent 2 blijft de waaromvraag stellen als het niet duidelijk genoeg is.

Docent 2: Wat was voor jou het meest leerzame in deze situatie?

Docent 1: Probeert zo concreet mogelijk te beantwoorden (concreet omdat het dan beter blijft hangen!)

Het intervisiegesprek kan hier eindigen. Als er meer veiligheid is en het mag wat spannender worden kan hier docent 1 vragen aan docent 2; ‘hoe zou jij dit aangepakt hebben?’. Daarbij kan nagenoeg dezelfde gespreksvolgorde plaatsvinden zoals hierboven beschreven staat: docent 1 stelt nu de verhelderings- en waaromvragen en stelt ook op het einde aan docent 2 de vraag: ‘wat heb jij hiervan nu geleerd?’

Intervisie medium

De medium vorm van intervisie gaat uit van het uitnodigen van de ander om kritisch naar je te kijken. Het gaat daarbij vaak om situaties die te maken hebben met teamfunctioneren.

Doel intervisie medium: Leren uitnodigen tot kritiek en jezelf kwetsbaar durven opstellen op basis van een feedback situatie die je zelf inbrengt.

Inhoud:

Docent 1: Beschrijft een situatie waarvan hij eigenlijk vindt (of verwacht had) dat hij aangesproken had moeten worden maar waarin dat niet is gebeurd. (bv. ‘Vorige week heb ik tegen de regels in leerlingen eerder naar huis laten gaan maar niemand heeft me daar over aangesproken terwijl dat, heel eerlijk, wel had moeten gebeuren…’)

Docent 2: Waarom heb je gekozen voor die situatie (neutrale vraag waarin alleen gevraagd wordt naar verheldering en waarom)?

Docent 1: legt uit waarbij hij probeert zo eerlijk en concreet mogelijk te antwoorden (bv. ‘Ik had er geen zin meer in’)

Docent 2: Waarom hadden je collega’s je moeten aanspreken? Wat hadden ze dan moeten zeggen? Hoe zou jij jezelf aangesproken hebben?

Docent 1: Legt uit (de vraag ‘hoe zou jij jezelf aangesproken hebben’ plaatst docent 1 in een ‘meta-positie’ waarin hij kritisch naar zichzelf moet kijken) 

Het intervisie gesprek kan hier eindigen. Het gesprek kan pittiger gemaakt worden als er vragen mogen worden gesteld als ‘waarom denk je dat collega’s je niet aanspreken?’ , ‘ben jij aanspreekbaar?’ en ‘hoe kun je collega’s uitnodigen je aan te spreken als dat nodig is?’

Intervisie spicy

De spicy vorm van intervisie gaat uit van een kritische feedback situatie die ingebracht wordt door de ander. Deze vorm staat wellicht wat verder af van de traditionele vorm van intervisie omdat hier niet zelf een casus wordt ingebracht. Het gaat hier om een kritisch gesprek maar wel vanuit gelijkwaardigheid, collegialiteit en respect! De basis is professioneel handelen en aangesproken worden.

Doel intervisie spicy: Tweeledig doel; voor de ene docent leren om concreet vanuit de ik boodschap kritiek/feedback kunnen geven, voor de andere docent omgaan met kritiek en deze niet als persoon maar als professional oppakken.

Inhoud:

Docent 1: ‘er is een situatie waarin ik last heb gehad van jouw handelen en daar zou ik graag met je van gedachten over wisselen’ (het gaat hier om een professionele werksituatie niet om een persoonlijke: die situaties moeten ook besproken worden

Docent 2: Nodigt docent 1 uit om aan te geven waar hij last van had en om samen op een professionele wijze dit probleem uit de wereld te helpen (dit klinkt wellicht wat flauw maar het is goed om samen nog eens die kaders te benoemen)

Docent 1: Vertelt waar hij last van heeft gehad, zonder daar een oordeel naar docent 2 over te vellen. Dat betekent dat docent 1 concreet moet aangeven welk gedrag van docent 2 (ook hier echt concreet gedrag en niet een emotionele invulling) bij hem negatieve emoties losmaakte. Ga daarbij altijd uit van de ik-boodschap: ‘dit is wat ik ervoer, wat het met mij deed’.

Docent 2: Legt zijn visie op de situatie uit, zonder in de verdediging te gaan en zonder docent 1 te beoordelen; Concrete beschrijving dus. Na zijn uitleg geeft hij aan wat de opmerkingen van docent 1 met hem doen.

Docent 1: Benoemt het verschil in beleving tussen elkaar n.a.v. de beschrijving van docent 2 (ook hier concreet: dit was jouw opzet en bedoeling, dit is wat ik ervoer). Vraagt aan docent 2 of hij jouw feedback begrijpt (niet of hij het daar mee eens is!).

Docent 2: benoemt de emotie van docent 1 en vraagt aan docent 1 hoe deze gewild had dat er gehandeld was.

Docent 1: Geeft aan welk (handelings)gedrag hij graag gezien had en waarom? (welk verschil had dat gemaakt?). Ook hier is het de kunst om alleen jouw kant te vertellen zonder afbreuk te doen aan het handelen van de ander.

Docent 2: Benoemt de verschillen tussen de wijze van handelen tussen hem en docent 1

Docent 1 en 2: Benoemen samen de conclusie van dit gesprek en of er meer begrip is ontstaan naar elkaar (wat niet wil zeggen gelijk geven of direct veranderen!)

Hoe ongemakkelijk dat wellicht zou kunnen voelen maar hier zou het gesprek kunnen stoppen. Docent 1 heeft aangegeven waar hij tegenaan is gelopen, docent 2 heeft de kritiek gehoord en benoemd. Het is nu aan de professionaliteit van beiden om met de informatie, feedback en kritiek iets te doen. Natuurlijk kan het gesprek ook doorgang vinden om samen, als dat (al) mogelijk is, naar oplossingen en consensus te komen. Het kan natuurlijk ook zijn dat in het gesprek één van de docenten van mening is veranderd over ervaring of handelen waardoor het gesprek naar een ‘oplossing’ kan gaan (oplossing kan hierbij ook eenvoudigweg zijn; ‘sorry, ik heb niet in de gaten gehad dat…’).

Zit er een smaak bij in dit ‘simpele’ menu? Ik hoop het, en ik hoop ook dat het smaakt naar meer! De ene dag heb je nou eenmaal meer zin in een lik sambal erbij en de andere dag iets liefs voor maag en darmen. Succes met kiezen en vooral…smakelijk eten!

Wilt u meer weten over effectieve en praktische reflectie- en feedbacktechnieken? Over hoe effectieve communicatie en gespreksvoering de onderwijskwaliteit van je team verhogen? Neem dan gerust contact met ons op om vragen te stellen en/of ervaringen te delen! info@metis-onderwijsadvies.nl