Non scholae sed vitae discimus
bron: Seneca[1] – Filosofie op de praktijk van het leven
De bekende spreuk van Seneca uit het begin van onze jaartelling is actueler dan ooit. Docenten en studenten snappen deze uitspraak vanuit hun ‘gezond verstand’ meteen. Het wordt dan ook op veel scholen als motto gebruikt. Toch hoor ik veel studenten zeggen dat zij vaak niet gemotiveerd zijn en vooral leren voor de school mede omdat het voor hen niet altijd duidelijk is wat de toegevoegde waarde is van lessen en toetsen. Docenten hoor ik verzuchten dat studenten alleen maar in beweging komen voor het halen van een toets.
De stelling van Seneca is actueler dan ooit omdat we niet altijd meer weten voor welke beroepen we precies opleiden, er steeds bredere vaardigheden en kennis gevraagd worden (21st century-skills), en de kennis steeds sneller veroudert. Het lijkt vanzelfsprekend dat het onderwijs juist nú op dat leven is (in)gericht. Dat we studenten uitdagen in leeractiviteiten en in gedrag dat zij voor het (werkende) leven nodig hebben. Of zoals o.a. Ryan&Deci (2000) beweren; Studiesucces wordt waarschijnlijker wanneer studenten betekenis vinden of een doel hebben in hun onderwijservaring. Wanneer studenten relevante verbindingen ervaren of leren leggen tussen dat wat ze in de klas leren en hun toekomstige (professionele) leven. Door de digitale techniek is alle kennis ook op een andere wijze te verzamelen dan alleen op school. De afleidingen vanuit het online-leven zijn levensgroot en docenten worstelen steeds meer met het motiveren van studenten. Die dan ook vaak wegblijven of uitvallen (zie ook blog over uitval/rendement).
We zijn ergens de weg kwijt geraakt. Op welke wijze maken we de leeractiviteiten meer betekenisvol voor studenten, voor het leven? Hoe moet het leren en opleiden er dan uitzien in de toekomst? We zouden kunnen beginnen om meer aan te sluiten bij het leven van studenten in het hier-en-nu. Dat ze in beweging komen omdat ze graag, door hen ervaren, problemen willen oplossen. Filip Dochy heeft hier overtuigend bewijs voor geleverd in zijn boek ‘Bouwstenen voor High Impact Learning’ (meer lezen over High Impact Learning).
Dochy is van mening dat elk leerproces zou moeten starten vanuit een duidelijk beargumenteerd probleem, hiaat, iets dat hoogdringendheid creëert. Belangrijk voor docenten is dat zij zo’n probleem/hiaat vanuit de student bezien en niet vanuit zichzelf of wat vanuit de verre toekomst ooit belangrijk zou kunnen zijn. Hierbij geldt het ‘just-in-time principe’: het moet voor nu belangrijk zijn, niet voor later. Waar zit de urgentie voor de student, nu vandaag? Een onderzoeksles over statistiek bijvoorbeeld heeft wellicht meer kans van slagen als studenten de statistiek kunnen toepassen op een voor hen actueel probleem of gevoeligheid in het nu, of door het bijvoorbeeld toe te passen op de buurt waar ze zelf wonen, of wellicht kunnen de studenten zelf passende en voor hen relevante context erbij zoeken, wat zouden zijzelf nader willen onderzoeken? Geef geen droge statistiekles, en laat studenten geen statistiekkennis reproduceren op een toets zonder een voor hen betekenisvolle context. Het gedrag dat je wilt zien van de student moet terugkomen en vertaald worden in de toets.
Ik ben deze blog begonnen met een, voor mij, nogal urgent probleem: hoe houden we studenten gemotiveerd om te willen leren voor het leven? Een belangrijk probleem lijkt mij, en is er een hiaat tussen de werkelijke en wenselijke situatie. Voor mij een duidelijke ervaring dat dit probleem dringend opgelost moet worden en genoeg voor mij om in beweging te komen en er meer van te willen weten. Iets wat wij onze studenten graag gunnen, die noodzaak om te bewegen, nieuwsgierig worden, te willen leren. Ik nodig je uit om de lessen die je komende week maakt en geeft te toetsen op de eerste bouwsteen van Dochy: welke urgentie is er voor de student? Ga in zijn of haar schoenen staan, bevraag ze, confronteer ze, overleg met je collega’s. Docentschap bestaat uit meer dan alleen lesgeven, het gaat om het creëren van een uitdagende levendige leeromgeving. Dat lukt niet met deze bouwsteen alleen maar het is wel een goed begin. Leer ze te leren voor het leven en niet voor de school!
Tot slot een aantal tips die Dochy[2] geeft voor het gebruik van deze bouwsteen en voor jou om de les aan te scherpen:
- Begin met een probleem, zo reëel mogelijk!
- Ga naar buiten, bekijk en ervaar de realiteit.
- Zorg voor sterke argumentatie die het hiaat in kennis blootlegt.
- Probeer de probleemeigenaar erbij te betrekken (hij wordt er dagelijks mee geconfronteerd).
- Laat lerenden zelf uitzoeken hoe het probleem opgelost zou kunnen worden en faciliteer het zoeken (zonder de oplossing voor te kauwen)
Gebruikte bronnen:
Dochy, F e.a (2016) Bouwstenen voor high impact learning. Het leren van de toekomst in onderwijs en organisaties.pagina 36 . Amsterdam: Boom uitgevers.
Ryan, R.M. & Deci, E.L. (2000). Intrinsic and Extrinsic Motivations. Classic definitions en new directions. Contempory and Educational Psychology 25, (1), 54-67
[1] Romeins filosoof 5 voor CHr-65 na CHr
[2] Dochy, F e.a (2016) Bouwstenen voor high impact learning. Het leren van de toekomst in onderwijs en organisaties.pagina 36 .
Amsterdam: Boom uitgevers.