Waarom willen studenten passief onderwijs (deel 2)
Bovenaan het verlanglijstje van veel opleidingsteams staat de wens voor ‘proactieve studenten’. Studenten die ondernemend zijn en zelf initiatief nemen. Maar wat zie je veelal in de praktijk als je onderwijs geeft dat dit leergedrag moet stimuleren? Studenten die in de weerstand komen en de voorkeur uitspreken voor passief onderwijs. In mijn vorige blog ‘Waarom hebben studenten liever passief onderwijs?’ gaf ik aan hoe het komt dat studenten dit gedrag vertonen. Ik daagde jullie uit om mijn antwoord ter discussie te stellen en te komen met andere verklaringen. En wauw, wat heb ik goede reacties gehad, bedankt daarvoor! Benieuwd wat het belangrijkste inzicht is wat ik uit jullie antwoorden heb gehaald? Lees dan deze blog!
Samenvatting ‘Waarom hebben studenten liever passief onderwijs?’
In mijn vorige blog gaf ik een verklaring waarom studenten hun voorkeur uitspreken voor ‘passief onderwijs’. De belangrijkste reden die ik gaf is de manier waarop we ze hebben opgevoed. In het schoolse leven hebben we ze geleerd om alles wat wij ze vertellen als waar te beschouwen en dat ze van hun docenten verwachten dat ze ware antwoorden geven op hun vragen (Verschuren, 2002, Delnooz, 2008). Het is een cultuur die innovatief denken in de weg staat. Als je immers gelooft dat het antwoord op allerlei vraagstukken al gevonden is, waarom zou je dan op zoek gaan naar betere oplossingen? Om de passieve houding te doorbreken, moeten we studenten juist twijfel aanbieden: we moeten studenten leren dat het antwoord niet bestaat, maar hen leren om kanttekeningen te plaatsen en zelf te komen met oplossingen. De ervaring leert dat deze manier van denken maanden in beslag neemt. Daarbij zijn vier fasen te onderscheiden (Delnooz, 2008):
1. Ongeloof
2. Boosheid
3. Acceptatie
4. Integratie
Mijn belangrijkste inzicht uit jullie antwoorden
Ik daagde jullie uit om ook bij mijn verhaal kanttekeningen te plaatsen. En dat heb ik geweten! Wat een mooie reacties heb ik gehad. De reacties die mij veel aan het denken hebben gezet zijn de reacties van Carla en Lorna over vertrouwen.
Carla: ‘Volgens mij heeft het ook met vertrouwen te maken. Mensen (studenten) denken dat de medestudenten het nog niet kunnen weten en kennen hen wellicht niet goed genoeg om daarvan overtuigd te zijn/worden.’
Lorna: ‘Mijn idee: neem de inhoud die de student uiteindelijk zelf inbrengt heel erg serieus. Maak er tijd voor om erover te discussiëren, samen met de anderen. Dan krijgt de student de kans om te ervaren dat hij expert is.’
In mijn blog stel ik dat het vanzelfsprekend is dat studenten in eerste instantie in fase 1 (ongeloof) en 2 (boosheid) terecht komen. Maar is dat wel zo? Jullie wezen me erop dat ongeloof en boosheid vaak te maken hebben met een ander dilemma, namelijk dat studenten nog onvoldoende vertrouwen hebben in hun eigen competentie en de overtuiging ‘ertoe te doen’. Oftewel als we willen dat studenten kritische vragen stellen, zelf aan de slag gaan en komen met innovatieve oplossingen, dan moeten we als docenten hen ook het vertrouwen geven dat zij dit kunnen. Dit vraagt ook wat van jouw ‘expertrol’, want durf je ‘de waarheden’ die je vertelt in twijfel te trekken? Ik heb zelf ervaren hoe waardevol het is om dit te doen. Jullie input is een mooie terechte aanvulling op de vraag ‘Waarom willen studenten passief onderwijs?’
Maar hoe stimuleer je nu vertrouwen bij studenten? De volgende drie tips helpen om het vertrouwen in deze nieuwe vorm van onderwijs te vergroten:
1. Leer de studenten dat fouten maken mag. Geef hierin zelf het goede voorbeeld.
2. Complimenteer de moeite die de student doet, niet het resultaat!
3. Geef aandacht aan wat goed gaat en let niet teveel op wat er allemaal niet goed gaat.
Wat denken jullie, hebben we de antwoorden gevonden om studenten én proactief te krijgen én uit de weerstand te houden? Ik ben wederom benieuwd naar jullie reactie.
13 Reacties
Een reactie versturen
Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.
Kansen en mogelijkheden van AI om studenten te motiveren
De titel van dit blog is een quote van Dr. David Thornburg. Afkomstig uit 2012, maar weer helemaal actueel. Sinds artificial intelligence (AI) in de vorm van het taalmodel ChatGPT in november 2022 is vrijgegeven, hebben we het op allerlei plekken in onze maatschappij...
De zeven misvattingen van onderwijsvernieuwing in het hoger onderwijs
In ons werk, in de media en op elke verjaardag komen wij ze tegen: de scherpe meningen over de staat van het onderwijs van nu. Maar met meningen komen ook misvattingen.
Praktisch tip – Hoe kan jij als docent studenten motiveren?
‘Ja, maar…’ en daarna komen alle argumenten waarmee studenten advies afschieten. Hoe voorkom je als docent het reparatiereflex! Beluister deze podcast!
Hoi Liza,
De opmerking is wellicht al eerder gemaakt, maar wat ik zelf ervaren heb en ervaar tijdens ons driejarig traject herontwerp mbo, waarbij met name binnen ons nieuwe didactische concept de nadruk ligt op ondernemend gedrag en ondernemend leren en werken is, dat ook docenten zich nog niet altijd veilig voelen om eigenaarschap ook bij de studenten neer te leggen. Hún onzekerheid in dezen wordt gevoeld door de studenten. Dat helpt, naast de andere genoemde oorzaken, niet om voldoende vertrouwen te hebben in hun eigen kwaliteiten.
Als structuur is op orde is, moeten we investeren in cultuur: geheel gericht op samenwerken, professionaliteit en vertrouwen. De tijd dat we onderwijs kunnen zien als een lineair georganiseerd pad, ligt ver achter ons. We moeten toewerken naar flexibel leren, waarbij grenzen tussen formeel en informeel leren, schools leren en daarbuiten, veel meer vloeibaar zijn. En dat alles vooral sámen met de student, die nog veel meer betrokken kan worden bij ontwikkeling, actualisering en borging van ons onderwijs. En dat vraagt dus ruimte en vertrouwen geven en gaandeweg de rit, ook krijgen.
Bedankt voor je reactie Ludo. Mooi voorbeeld inderdaad, want om studenten vertrouwen te geven, moeten docenten ook vertrouwen in hun eigen kwaliteiten. Mooie ontwikkeling om als team door te maken. Wat heeft jullie hier tot op heden bij geholpen? Heb je mooie voorbeelden van teambijeenkomsten/manieren van samenwerken/studenten betrekken die volgens jou dit proces ondersteunen?
Hoi Liza,
Jouw collega Marion (van Neerven) heeft samen met mij de hele structuur van ons herontwerp ontworpen en het proces begeleidt gedurende drie jaren. Zij kan jou uit de eerste hand voorbeelden geven.
Hoi Ludo, dat klopt! Mooi om in de volgende blog aandacht aan te besteden!
Beste Ludo,
Ik heb jouw inbreng en van andere docenten gebruikt in deel 3 van deze blogreeks. Vat het de kern volgens jou een beetje samen? Ben benieuwd naar je reactie
https://metis-onderwijsadvies.nl/2018/10/09/studenten-passief-onderwijs/
Waarom is het toch zo’n moeizaam proces om leerlingen zelfstandig te laten leren en eigenaar te laten worden van hun leerproces. Het komt mij voor dat er steeds een belangrijk principe over het hoofd wordt gezien. Zelfstandig worden is een groeiproces waarbij je eerst door bepaalde fases heen moet leven alvorens je op dit hoge niveau kunt aankomen. Pas wanneer elke fase voldoende tot zijn recht is gekomen ontstaat er zoiets als (zelf)vertrouwen en intrinsieke motivatie om te leren. Het is dus niet kant en klaar al aanwezig en het wordt ook niet alleen maar geblokkeerd of de kop ingedrukt door een verkeerde opvoeding of onderwijs. Het rijpingsproces doorloopt bijvoorbeeld de volgende fases waarbij leerlingen zich telkens een bepaalde vraag stellen. Ik heb gebruik gemaakt van het ervaringsfasen model van de pedagoge Timmers-Huigens 1) Ben ik hier (lichamelijk) wel veilig. 2) Is de omgeving en zijn de mensen hier te vertrouwen, doen ze bijvoorbeeld wat ze beloven 3) Is er een programma en structuur; en is het dan duidelijk wat er van mij verwacht wordt; kan ik hier invloed op hebben. En ten slotte als aan de voorgaande fases overal een ja op is geantwoord dan pas kom je toe aan 4) kan ik mezelf zijn. Kan ik zelf bijvoorbeeld vormgeven aan mijn leerproces. Heb ik voldoende competenties en zelfvertrouwen ontwikkeld om dit te kunnen doen. Om in fase vier te komen ben je beslist een flinke tijd verder (weliswaar afhankelijk van niveau en persoonlijke mogelijkheden). Daarnaast is het misschien ook maar de vraag of mensen überhaupt wel actief ingesteld zijn. Hoogstens voor enkele punten die hen bijzonder bezighouden en interesseren. School is daar vaak te breed voor. Misschien moeten we onze ideologie op dit punt ook wat temperen.
Bedankt voor je kritische reactie Pieter. Laten we inderdaad het groeiproces van studenten niet over het hoofd zien en laten we inderdaad onszelf de vraag stellen of wij überhaupt wel ‘actief zijn ingesteld’. Nu ik na mijn vakantie weer voor het eerst aan de slag ben, vraag ik me dit inderdaad erg af. Toch zie ik dat de zelfstandigheid en eigenaarschap van studenten per opleiding, zowel in leerjaar 1 als in leerjaar 4, erg kan verschillen. Doen die opleidingen dan juist iets goed in de fases die jij hierboven beschrijft? En kan dit rijpingsproces eventueel versneld worden door de juiste aanpak? Ik ben benieuwd naar je reactie.
Beste Pieter,
Ik heb jouw inbreng en van andere docenten gebruikt in deel 3 van deze blogreeks. Vooral het stuk over zelfvertrouwen zette mij aan het denken. Ben benieuwd naar je reactie
https://metis-onderwijsadvies.nl/2018/10/09/studenten-passief-onderwijs/
Volgens mij wordt ‘activerend onderwijs’ te veel als werkvorm benaderd en niet als vaardigheid. Waarom verwachten we van studenten dat ze van het ene uiterste (docent gestuurd leren) direct in staat zijn het andere uiterste (eigen regie in het leerproces) op te pakken, en ook gelijk van nature aanvoelen waarom dit zo’n goede wending zou zijn? Dit is geen werkvorm, die je elk moment, zomaar kan inzetten. Dit is een vaardigheid, die aangeleerd moet worden; met kleine stapjes waarin de begeleiding langzaam van vorm veranderd (zoals in het model voor adaptief leiderschap, maar dan voor de docent).
Bedankt voor je reactie Martijn. Maar hoe leer je zo’n vaardigheid goed aan? Vraagt deze vaardigheid niet minimaal ‘activerend onderwijs’?
Hoi Liza,
Deze voorkeur voor studenten is niet nieuw maar baart mij wel zorgen, zeker omdat ik heb ervaren dat het echt anders kan. In de Evidence Based onderwijsmethodiek Team Based Learning dagen we studenten uit door ze complexe problemen/casuïstiek e.d. voor te leggen waar geen goed of fout antwoord voor is. Ze worden wel door het studiemateriaal geforceerd met een oplossing te komen, een aanpak, behandeling, beslissing of andere vorm van een specifieke keuze. Het studiemateriaal is zodanig ontworpen dat het niet gaat niet om de keuze op zich maar om hun onderbouwing en argumentatie daarvan. Studenten werken samen in teams waarbij ze consensus moeten bereiken en meeliften in de groep wordt voorkomen doordat ze na afloop anoniem elkaar feedback geven over hun inzet tijdens de discussies. Die feedback telt mee voor het eindcijfer, net als de voorbereiding die ze thuis hebben gedaan vooraf aan de sessies waarin ze hun kennis ook echt gaan toepassen. Er wordt al meer dan 25 jaar wetenschappelijk onderzoek gedaan naar deze methodiek met als uitkomsten o.a: meer gemotiveerde studenten, actievere studenten, meer ‘learner engagement’, meer plezier bij docenten en effectiever leren door betere resultaten en meer diepgang. Daar waar Team Based Learning is ingevoerd behoren passieve studenten echt tot de verleden tijd!
Dag Joy, bedankt voor je reactie! Ik heb met interesse de website bekeken! Inderdaad de kern waar mijn eerste blog over ging, namelijk geen goed/fout maar argumentatie. Het sluit ook erg aan bij de HIT bouwstenen (waaronder samenwerkend leren, feedback)!
Beste Joy
Ik heb jouw inbreng en van andere docenten gebruikt in deel 3 van deze blogreeks. Is het model wat ik heb gemaakt ook op Team Based Learning te leggen?
https://metis-onderwijsadvies.nl/2018/10/09/studenten-passief-onderwijs/