Op ons high impact teaching event (HIT) op 21 november gaan we dieper in op het thema ‘Studiesucces’. Een van de onderwerpen die dan zeker naar voren zal komen, is het eerstejaarsrendement. In mijn vorige blog spraken we al over de noodzaak van het verhogen van dat rendement. Maar wat als het studiesucces in jaar 1 zo laag is, dat het de toekomst van je opleiding bedreigt?

Een voorbeeld

Soms zit een opleiding in een situatie waar al enkele jaren achter elkaar het rendement daalt en de instroom krimpt. Het team kan niet precies zeggen waar het aan ligt en heeft al veel acties ingezet, maar die lijken niet te helpen. Er is sprake van een vicieuze cirkel.

Een vicieuze cirkel is een situatie waarin iets een bepaald gevolg heeft, terwijl dat gevolg op zijn beurt het eerstgenoemde verschijnsel in stand houdt of versterkt. Als je eenmaal in terecht bent gekomen, is het heel moeilijk om dit te doorbreken. Het bekende voorbeeld: Als een dorp leegloopt, nemen de voorzieningen zoals winkels en bibliotheken af, wat weer zorgt voor meer leegloop, zodat er nog minder voorzieningen etc. etc..

In ons voorbeeld zou je kunnen zeggen dat de achterblijvende instroom zorgt voor allerlei problemen zoals minder financiering (met als gevolg minder docenten of ondersteuners en een hogere werkdruk) en mede daardoor een afnemende positieve sfeer in de klassen (studenten die uitvallen en ontevreden weggaan). Het gevolg is een hogere uitval, waarna er weer minder studenten zullen instromen etc. etc..

Een opleiding gaat dit vaak, onder grote druk,  te lijf met verschillende interventies. Er wordt meer aandacht besteed aan LOB activiteiten, aan de hand van exit onderzoek wordt de communicatie verbeterd (meer emails, duidelijkere en meer regels) en, omdat vaak het idee is dat het niveau van de studenten afneemt, meer structuur in de lessen of zelfs het verplicht stellen van lessen. Helaas hebben dit soort maatregelen vaak maar weinig effect. De maatregelen benadrukken voor studenten juist dat er iets aan de hand is, en zorgen voor nog meer weerstand en negatieve gevoelens.

Maar hoe doorbreek je dit dan wel?

Studiesucces is een complex geheel, maar het loont om het probleem te versmallen zodat het behapbaar wordt. Modelmatig zijn er hier drie borden waarop je kunt schaken en invloed op kunt uitoefenen: 1) studenten, 2) docenten en 3) programma. We zijn in dit voorbeeld vooral op zoek naar interventies op korte termijn; manieren om de vicieuze cirkel te doorbreken.

Een goed begin is om samen met het hele team eens naar de voorwaarden voor motivatie te kijken[1] en elkaar daarop kritisch te bevragen. Deci en Ryan (bron) zeggen dat de (intrinsieke) motivatie kan worden verhoogd door in te spelen op de drie psychologische basisbehoeften, namelijk: (gevoel van) autonomie, gevoel van competentie en relatie (sociale verbondenheid).

Stel jezelf eens de vraag in hoeverre jullie nog autonomie ondersteunend gedrag ondersteunen na alle interventies? Denk bijvoorbeeld aan:

• Hebben de studenten in dat vastgespijkerde, vaak verplichte programma nog keuzes? Zo nee, kan je op korte termijn wel zorgen voor een gevoel van autonomie?
• Worden de studenten nog zo benaderd dat zij het gevoel hebben competent te zijn om het eerste jaar te doorlopen? Of kan je dit nog meer benadrukken? In gedrag en in toetsing?
• Zijn jullie nog een opleiding waarbij je de student het gevoel geeft erbij te willen horen, of is dit gevoel verwaterd onder druk van alle acties en interventies,?

Paradoxaal genoeg zit de oplossing vaak niet in het duidelijker, gestructureerde communiceren of lessen verplicht stellen maar juist op een overwogen manier, meer keuzevrijheid te bieden. Een interventie waarmee je een goed, positief momentum weet te bewerkstelligen begint in de meeste gevallen bij het eigen handelen kritisch onder de loep te nemen en waar nodig aan te passen.

Vergeet niet de drie voorwaarden voor motivatie ook of misschien wel eerst op jezelf en het team te leggen: wat heeft dit alles gedaan voor jouw eigen gevoel van autonomie, competentie en verbondenheid met het team? Welk effect had dit op jouw en jullie motivatie?

Tijdens het HIT event zullen we hier zeker over verder praten. Heb je je nog niet aangemeld? Het kan nog via de website. Heb je je al wel aangemeld en wil je alvast in gesprek? Laat dan een reactie achter of stuur een email!

[1] Deci & Ryan (1985; 2000)