Van fysiek- naar online onderwijs naar een combinatie van beiden
Het nieuwe schooljaar is alweer een aantal weken bezig en dankzij de versoepelde maatregelen hebben veel scholen ervoor gekozen om een combinatie van face-to-face en afstandsonderwijs aan te bieden. Bij deze verandering moet er opnieuw nagedacht worden over het onderwijsprogramma, want lesactiviteiten letterlijk overnemen is niet altijd mogelijk. In deze blog zal ik daarom stilstaan bij face-to-face en afstandsonderwijs en waarover nagedacht moet worden bij het vormgeven van de lessen.
Voor de zomervakantie was afstandsonderwijs de enige mogelijke manier van lesgeven. Van zowel docenten als studenten kreeg ik te horen dat ze dit heel vermoeiend vonden. Ook buiten de landsgrenzen klonk deze kritiek, zo bleek uit onderzoek van de BBC (Jiang, 2020). Hierin werd een aantal oorzaken genoemd, die verklaren waarom deze vorm van onderwijs voor veel docenten en studenten meer energie kan kosten.
In de eerste plaats vraagt onlineonderwijs van de docent dat hij/zij zich meer focust. Dit komt voornamelijk doordat non-verbale communicatie niet zo duidelijk is. Daarnaast is het lastig om stiltes te laten vallen gedurende onlineonderwijs. Alles moet efficiënt, en wanneer er een stilte valt, wordt er al snel van een technisch probleem uitgegaan. Verder willen we contact maken en zorgen we er daarmee voor dat de camera voortdurend op ons gericht is. Dit is begrijpelijk, maar kan er wel voor zorgen dat je niet kunt ontspannen omdat je het gevoel hebt dat iedereen voortdurend naar je kijkt. Tenslotte gaat het onlineonderwijs gepaard met een verandering die niemand zag aankomen: een pandemie die de wereld volledig op zijn kop heeft gezet. Dit kost energie, zeker als je er niet op voorbereid bent.
Dat online lesgeven voor veel docenten voelt als een hele opgave is dus in veel gevallen niet heel erg raar. Dit betekent echter niet dat het altijd zo blijft. Het is belangrijk om het onderwijs aan te passen aan een andere situatie. Op dit moment zie en hoor ik veel docenten die het fysieke onderwijs alleen maar idealiseren. Kijkend naar een meta-analyse van Tony Bates (2015) over de efficiëntie van leren bleek dat face-to-face onderwijs per definitie niet altijd beter is dan het afstandsonderwijs. De kwaliteit van het onderwijs is namelijk vooral afhankelijk van de manier waarop het vormgegeven en uitgevoerd wordt en dat kan bij zowel offline als onlineonderwijs op een goede of een slechte manier gebeuren.
Hoe kun je het onderwijs dan het beste vormgeven, wanneer kies je voor de offline vorm, en wanneer sluit onlineonderwijs beter aan? Bates wees daarvoor de volgende stappen aan die kunnen helpen bij het maken van een keuze voor welk type onderwijs het best past:
1. Bepaal de doelgroep
Bij het vormgeven van onderwijs is het in de eerste plaats altijd belangrijk om te kijken welke studenten je voor je neus hebt. In het geval van jongere of minder ervaren studenten is face-to-face onderwijs vaak het meest passend. Ze zijn namelijk niet altijd in staat om hun eigen leerproces te sturen en haken daarom sneller af. Oudere, meer ervaren (deeltijd-)studenten daarentegen beschikken vaak over een grotere mate van zelfstandigheid. Ze zijn in sommige gevallen al werkzaam in het beroep, of hebben al kennisgemaakt met een opleiding waardoor ze meer zelfstandigheid aankunnen en veelal in staat zijn hun eigen leerproces te sturen. Doordat onlineonderwijs een grotere mate van autonomie geeft past deze vorm van onderwijs beter bij deze doelgroep. Dat jongere of minder ervaren studenten hun leerproces minder zelf kunnen sturen betekent niet dat ze dit niet leren. In de loop van de opleiding zal dit steeds beter gaan en sluit een combinatie van online- en offlineonderwijs steeds beter aan.
2. Bepaal het doel met bijbehorende lesactiviteiten
In de tweede plaats is het belangrijk om te bepalen welk doel studenten moeten behalen. Als het bijvoorbeeld om het reproduceren van kennis gaat, dan kan dit goed online door middel van een kennisclip met bijbehorende opdrachten. Als je wilt dat studenten in groepen samenwerken dan kan dit natuurlijk in een face-to-face les, maar met een zogenoemde “breakout-room” zijn er ook mogelijkheden online om in subgroepen te werken. Het is en blijft daarbij wel van belang dat je als docent een duidelijke instructie geeft en de bijbehorende verwachtingen met je studenten deelt. Wil je ten slotte dat je studenten leren discussiëren of moeten ze een opdracht in de praktijk uitvoeren dan is en blijft fysiek onderwijs in veel gevallen onmisbaar.
3. Faciliteiten
In hoeverre beschikt jouw school over faciliteiten die bijdragen aan het online- of offlineonderwijs? Dit onderdeel kan namelijk jouw keuze als docent verrijken of juist beperken. Zo kan het zijn dat de instelling waarvoor jij werkt beschikt over een digitaal laboratorium waar student online experimenten uitvoeren, of dat jouw instelling sessies aanbiedt gericht op digitale vaardigheden om zowel docent als student te leren hoe ze moeten werken in een online omgeving. Er zijn echter ook instellingen waar docenten minder mogelijkheden op het gebied van ICT hebben. Ze krijgen minder begeleiding bij het online lesgeven of hebben te maken met studenten die niet allemaal beschikken over een goedwerkende device. Zowel bij online- als offlineonderwijs moeten de randvoorwaarden kloppen. Als dit namelijk niet het geval is kan dit grote onrust veroorzaken waardoor het lesgeven niet meer op de eerste plaats komt.
Als je de verschillende stappen die Tony Bates noemt bij elke les bewust doorloopt dan kan dit de kwaliteit van jouw onderwijs positief beïnvloeden. Ik ben erg nieuwsgierig hoe jouw onderwijsprogramma eruitziet, combineer je het online- en offlineonderwijs of biedt je nog steeds alleen afstandsonderwijs aan? En hoe ervaar je deze tijd als docent? Laat hieronder een reactie achter.
Referenties
Bates, T.A.W. (2015). Teaching in a digital age. Guidelines for designing teaching and learning. Vancouver BC: Tony Bates Associates ltd.
Jiang, M. (2020). Video chat is helping us stay employed and connected. But what makes it so iring- and how can we reduce ‘Zoom fatigue’? Geraadpleegd op 14-09-2020 van https://www.bbc.com/worklife/article/20200421-why-zoom-video-chats-are-so-exhausting
Floor van Venrooij
Auteur
0 reacties