De PDCA-cyclus: Een methode voor kwaiteitszorg in het onderwijs

Datum: 13 januari 2025
Auteur: Rachèl Davies

De PDCA-cyclus is een effectieve methode om de kwaliteit van het onderwijs systematisch te waarborgen. Het is een cyclisch kwaliteitszorgsysteem dat helpt om de processen binnen een onderwijsinstelling continu te verbeteren. PDCA staat voor Plan, Do, Check, Act en biedt een structuur die de kwaliteit van het onderwijsproces beheert, monitort en optimaliseert. 

Wat is het doel van de PDCA-cyclus? 

Het doel van de PDCA-cyclus is om een continue verbeteringscyclus te creëren die de kwaliteit van het onderwijs waarborgt en versterkt. Elk van de vier fasen speelt een cruciale rol in dit proces: 

  • Plan (P): In deze fase wordt een (team)plan ontwikkeld om specifieke doelen te bereiken. Dit begint met het vaststellen van duidelijke en meetbare doelen, zoals SMART-doelen (Specifiek, Meetbaar, Acceptabel, Realistisch en Tijdgebonden). In het onderwijs zijn deze doelen vaak opgenomen in één- of tweejaarplannen, gericht op verbeteringen in bijvoorbeeld leerresultaten, begeleiden van studenten of toetsing. Het is belangrijk dat dit plan gemaakt wordt in een gedeeld proces binnen het team, en niet iets dat uitsluitend door de teammanager wordt gemaakt. Dit creëert draagvlak voor het gehele kwaliteitssysteem.  
  • Do (D): Tijdens deze fase wordt het plan uitgevoerd. Wanneer het plan gezamenlijk met een team is opgesteld, kan het plan en de voorgestelde acties ook gezamenlijk worden opgepakt. 
  • Check (C): In de checkfase worden de resultaten van de uitgevoerde acties geëvalueerd. Het meten van voortgang en het controleren van de resultaten ten opzichte van de geplande doelen is essentieel. Hier is het belangrijk om gebruik te maken van gegevens, zoals toetsresultaten of studenttevredenheid (bijvoorbeeld via JOB-gegevens in het mbo of NSE-gegevens in het hbo, studentenarena’s, lesevaluaties, enzovoorts). De ‘Check’ kan bijvoorbeeld in een jaaragenda van een team worden opgenomen. Teams kunnen dan naar deze momenten toewerken om te checken hoe geformuleerde doelen en acties ervoor staan. 
  • Act (A): Op basis van de analyse in de checkfase wordt besloten of aanpassingen nodig zijn. Bijvoorbeeld, er is meer informatie nodig van studenten voordat bepaalde acties uitgevoerd kunnen worden. Als de resultaten voldoen aan de gestelde doelen, kan het proces worden geborgd. Zo niet, dan worden verbeteringen doorgevoerd en begint de cyclus opnieuw. 

Starten met de “Check” 

Wanneer een kwaliteitszorgsysteem wordt opgezet, begint het proces vaak met de check-fase. Voordat er nieuwe plannen worden gemaakt, is het belangrijk om eerst inzicht te krijgen in de huidige situatie. Wat werkt goed en waar liggen verbeterpunten? Dit kan gedaan worden door het uitvoeren van een trendanalyse en het verzamelen van data. Door te starten met een grondige evaluatie van de bestaande prestaties, kunnen realistische doelen worden gesteld en gerichte verbeteringen worden ingevoerd. Hierbij is het van belang om de kwantitatieve data te kwalificeren om als team met elkaar helder te hebben wat de kwantitatieve data inhouden. Bijvoorbeeld: uit de JOB-enquête blijkt dat studenten ontevreden zijn over het onderwerp ‘Begeleiding’. Wat studenten hier precies bedoelen, moet nog onderzocht worden: begeleiden van studenten vanuit het mentoraat of begeleiden van studenten in de les, enzovoort. Er kan bijvoorbeeld een studentenarena georganiseerd worden om helder te krijgen wat studenten precies bedoelen, zodat vervolgens concrete doelen en acties geformuleerd kunnen worden. 

Het belang van teamgedragen plannen 

Voor een succesvol kwaliteitszorgsysteem is het van belang dat de verbeterplannen gedragen worden door het hele onderwijsteam. Dit betekent dat het plan niet top-down opgelegd moet worden door de teammanager, maar gezamenlijk ontwikkeld moet worden. Teamleden hebben daarbij eigenaarschap over het proces en de gestelde doelen, waardoor ze meer betrokken zijn bij het behalen ervan. Dit gedeelde eigenaarschap stimuleert een cultuur van continue verbetering. 

Duidelijke doelen en eigenaarschap 

Het formuleren van duidelijke, SMART-doelen is een kernonderdeel van een effectief PDCA-systeem. Deze doelen bieden niet alleen een concrete richting, maar maken het ook mogelijk om de voortgang te meten en tussentijds bij te sturen waar nodig. Door eigenaarschap te verdelen over het team en helderheid te creëren over wie verantwoordelijk is voor welke acties, wordt het eenvoudiger om de voortgang te monitoren en succesvolle verbeteringen door te voeren. 

Conclusie 

De PDCA-cyclus is een krachtig hulpmiddel voor kwaliteitszorg binnen het onderwijs. Het stelt instellingen in staat om op een systematische manier hun onderwijsprocessen te verbeteren en te borgen. Met de check-fase kan de cyclus worden opgestart, door eerst inzicht te krijgen in de huidige situatie. Cruciaal is dat dit proces gedragen wordt door het gehele team en niet uitsluitend door het management, met heldere doelstellingen en continue monitoring als basis voor succes. 

Is er bij jou instelling of opleiding behoefte aan ondersteuning bij het opzetten of verbeteren van een kwaliteitszorgsysteem? Neem dan contact op met Metis Onderwijsadvies. Wij helpen je graag verder. 

Up-do-date blijven?

Ontvang onze nieuwsbrief

Schrijf je in
0 reacties

Een reactie versturen

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *