Leerdoelen en leeruitkomsten die werken, zó formuleer je ze.

Wat je studenten leren, begint bij wat jij opschrijft.

Je hebt een les, workshop of module voor je neus. De inhoud zit wel goed, je weet wat je ongeveer wilt vertellen en je hoopt vooral dat de groep het oppakt. Maar… wat moeten ze eigenlijk écht leren? En hoe weet je of dat doel is behaald? En hoe verhoudt dit zich tot het grotere geheel, zoals de eindkwalificaties?

Goed geformuleerde leeruitkomsten en leerdoelen helpen je onderwijs concreet te maken en zorgen voor een betere samenhang. Studenten weten waar ze naar toe werken, want docenten vertalen de leeruitkomsten naar hun leereenheid en leerdoelen. Leerdoelen zorgen ervoor dat je leeractiviteiten geen losse flodders zijn, maar dat deze in samenhang zijn met de leeruitkomsten en de toetsing van de opleiding. In dit artikel leggen we het uit — praktisch, duidelijk en met voorbeelden die jij morgen al kunt toepassen in de praktijk.

Een leerdoel is geen paragraaf uit een beleidsstuk

Een leerdoel klinkt vaak als iets formeels: “De student kan…” of “Aan het eind van deze sessie begrijpt de deelnemer…”. Maar eerlijk is eerlijk: daar kun je als student weinig mee. Begrijpt? Wat moet ik dan precies doen? Kan? Wat moet ik dan kunnen? En jij als docent kan dit ook erg moeilijk meten.

Laten we het daarom simpel houden.

Een leeruitkomst zegt:

• Wat levert de student uiteindelijk op binnen een grotere leereenheid (zoals een module of een project of een onderdeel waar je studiepunten voor krijgt)?
• Wat moet dat opleveren in termen van kennis, vaardigheden of houding?

Een leerdoel zegt:

• Wat doet de student (zichtbaar gedrag)?
• Waarover?
• In welke context?

En dan zijn er nog:

• Succescriteria → Wat maakt het ‘goed genoeg’? Wat moet het resultaat bevatten?
• Beoordelingscriteria → Waarop wordt straks beoordeeld?

In 3 stappen naar goed leerdoel

Gebruik deze logische opbouw:

1. Begin met een actief werkwoord: Wat moet de student doen?
   Denk aan: ontwerpt, onderzoekt, presenteert, verwoordt, vergelijkt. Gebruik bijvoorbeeld de taxonomie van Bloom (figuur 1).
   Niet: kent, begrijpt, is bekend met (daar kun je niks van zien).
2. Noem de inhoud: waarover moet de student iets leren, op welke inhoud of context heeft dat gedrag betrekking? Dit heeft altijd een relatie met het beroep waarvoor de student opgeleid wordt.
   Waar gaat het over? Een model, een praktijkvraagstuk, een vaardigheid? Wat moet de student in de beroepspraktijk gebruiken en toepassen?
3. Benoem eventueel de context of het product
   Waar pas je het toe? Wat lever je in? Denk aan een gesprek, een verslag, een prototype, een presentatie.

Nog een voorbeeld: pitchtraining in het hbo

Leeruitkomst:

De student communiceert overtuigend een product of idee, waarvan de essentie en de meerwaarde navolgbaar doelgroepgericht worden overgebracht volgens principes van storytelling en overtuigingstechnieken in een realistische context.

Niels heeft op basis van bovenstaande leeruitkomst zijn onderwijsonderdeel uitgewerkt in een gastcollege. Hij is gastdocent en zal een pitchtraining aan studenten geven die projectonderwijs volgen en een productidee hebben ontwikkeld voor de opdrachtgever. Weken werk staan op het spel als de opdrachtgever het productidee afkeurt.

Niels wil vooral dat studenten leren “hun verhaal krachtig over te brengen”. Maar dat is nog te vaag. Wat maakt een verhaal krachtig? Wat maakt het overbrengen krachtig? Wanneer is het verhaal voldoende? Wanneer is het overbrengen voldoende? Hoe weet ik als student dat mijn verhaal werkt en de opdrachtgever tevreden weg gaat? Hoe check ik dat?

Samen met collega’s die de projecten begeleiden komt hij tot het volgende leerdoel.

Leerdoel:

Houdt een pitch van maximaal 2 minuten waarin een productidee overtuigend wordt gepresenteerd aan een kritische opdrachtgever.

Succescriteria:

• Heeft een heldere opening en sluiting
• Benoemt het probleem en de oplossing
• Past storytelling-elementen toe
• Beantwoordt minimaal één kritische vraag

Niels merkt: studenten weten nu waar ze op moeten letten — en hij ook.

Toolkit bij het formuleren

• Formuleer één actief werkwoord (laat je inspireren door de taxonomie)
• Je leerdoel is concreet en toetsbaar
• Houd het kort en krachtig — liever één scherp doel dan drie vage
• Maak je succescriteria zo concreet dat studenten zichzelf kunnen checken
• 6 tot 8 leeruitkomsten per leereenheid of opleiding is voldoende
• Formuleer zonder volgordelijkheid of hiërarchie: leerdoelen en -uitkomsten zijn niet afhankelijk van elkaar.

Tot slot:

Een leerdoel stuurt de activiteiten van docent en studenten. Het helpt je keuzes maken, maar biedt ook vrijheid — omdat het scherp maakt wát er echt toe doet.

Of je nu een presentatie over AI geeft, een workshop Excel, een les over klimaatbeleid of een training in klantgerichtheid: een goed geformuleerd leerdoel is bepalend voor samenhang met toetsing en leeractiviteiten en algehele onderwijskwaliteit.

Bronnen

Krathwohl, D. R. (2002). A revision of Bloom’s taxonomy: An overview. Theory into practice, 41(4), 212-218.