Toen ik op de basisschool en middelbare school zat, was lezen een vanzelfsprekend onderdeel van mijn leven. Boeken waren de sleutel tot kennis, plezier en creativiteit. Voor spreekbeurten en boekbesprekingen gingen we naar de bibliotheek. Ik herinner me nog goed dat je maximaal tien boeken mocht lenen. Als mijn onderwerp Egypte was, ging ik enthousiast op zoek naar alle boeken die ik kon vinden. Dit leesplezier werd me van huis uit meegegeven en het heeft mijn resultaten enorm geholpen. In groep 7 had ik al het hoogste leesniveau behaald en las ik boeken op eind-groep-8-niveau.
Het niveau Nederlands van vmbo-basis- en kaderstudenten is zorgwekkend laag
Tegenwoordig lijkt lezen voor veel jongeren minder vanzelfsprekend. Het niveau Nederlands van vmbo-basis- en kaderstudenten is zorgwekkend laag (Onderwijsinspectie, 2024). Daarnaast zien we in nieuwsberichten dat een derde van de onderwijzers zelf nauwelijks leest (NRC, 2023). Dit heeft grote gevolgen: hoe kunnen docenten het belang van lezen overbrengen als ze zelf niet (genieten van) lezen? Tegelijkertijd zien we dat havo- en vwo-studenten juist op een hoog leesniveau presteren. Het gat tussen laag- en hoog geletterden wordt steeds groter, wat de kansenongelijkheid in de samenleving versterkt. De Onderwijsinspectie benadrukt in de Staat van het Onderwijs 2024 dat de dalende leesvaardigheid de kansenongelijkheid vergroot.
Recentelijke wetenschappelijke inzichten laten zien hoe belangrijk leesbevordering is. Onderzoek zoals het project Effecten van leesmotivatie-interventies (Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek) benadrukt de effectiviteit van interventies om leesmotivatie en -vaardigheid te verhogen. Voor mbo-studenten is dit nog urgenter, zoals blijkt uit het rapport Leesvaardigheid in het mbo (Expertisecentrum Beroepsonderwijs), dat pleit voor gerichte leesstrategieën binnen het beroepsonderwijs. Inspirerende nieuwe initiatieven, zoals beschreven in het artikel Nieuw onderzoek brengt leesplezier terug bij jongeren (Universiteit Leiden, 2024), bieden hoop dat dit tij kan worden gekeerd.
Hoe krijgen we jongeren weer aan het lezen?
Veel jongeren willen nog steeds graag lezen, maar ik geloof dat zij een zetje nodig hebben. Sociale media en andere activiteiten concurreren voortdurend om hun aandacht. Hier kunnen scholen en ouders een belangrijke rol spelen. Inspirerende initiatieven laten zien wat mogelijk is: basisscholen waar het eerste halfuur van de dag wordt besteed aan gezamenlijk lezen, inclusief de docenten. Sommige scholen gaan zelfs zo ver dat ze telefoons uitzetten en een voicemail instellen met de boodschap: “We zijn nu een halfuur aan het lezen.”. Ook vind je op de website De Grote Vriendelijke 100 van 2024 een overzicht van de 100 meest geliefde jeugdboeken van afgelopen jaar (Hebban).
Dit soort voorbeelden toont hoe belangrijk het is dat docenten het goede voorbeeld geven. Als zij lezen, maken ze het voor studenten normaler en aantrekkelijker. Zo sprak ik pas een docente die haar leesboek om een telefoonkoord droeg om te laten zien welk boek zij op dat moment las. Toch roept dit vragen op: ligt de verantwoordelijkheid voor leesbevordering bij scholen, of bij ouders? In mijn ogen ligt deze verantwoordelijkheid bij beide. Scholen kunnen het verschil maken door lezen een prominente plek te geven in het curriculum en door docenten hierin te ondersteunen.
Tijdens gesprekken met docenten merk ik echter vaak een andere houding. Sommige docenten vinden een lager leesniveau acceptabel en stellen dat studenten hun weg wel zullen vinden. Goed bedoeld misschien, maar moedigt dit standpunt kansenongelijkheid niet aan? We moeten ons realiseren dat leesvaardigheid niet alleen een kwestie is van taal — het bepaalt ook de toegang tot kennis, cultuur en zelfontwikkeling. Als we niets doen, versterken we de kloof tussen praktisch- en theoretisch opgeleiden.
Daarom is het cruciaal dat we als samenleving jongeren weer enthousiast maken voor lezen. Scholen kunnen hierbij een voortrekkersrol spelen, maar het begint ook met bewustwording bij ouders en docenten. Laten we samen de uitdaging aangaan om lezen weer een centrale plek te geven in het leven van jongeren. Het is de sleutel tot een toekomst met gelijke kansen voor iedereen.
Bedankt voor het lezen van mijn betoog. Nu duik ik mijn boek weer snel in!
Referenties
Expertisecentrum Beroepsonderwijs. (n.d.). Leesvaardigheid in het mbo. Geraadpleegd op https://ecbo.nl/onderzoekspublicatie/leesvaardigheid-in-het-mbo/
Hebban. (2024). De Grote Vriendelijke 100 van 2024. Geraadpleegd op 20 januari 2025, van https://www.hebban.nl/de-gv100-van-2024
Onderwijsinspectie. (2024). De Staat van het Onderwijs 2024. Geraadpleegd van https://www.onderwijsinspectie.nl/documenten/rapporten/2024/04/12/de-staat-van-het-onderwijs-2024.
Onderwijsinspectie. (2024, 19 november). Lang niet alle leerlingen in de tweede klas voortgezet onderwijs hebben leesniveau om goed te kunnen doorleren. Geraadpleegd van https://www.onderwijsinspectie.nl/actueel/nieuws/2024/11/19/lang-niet-alle-leerlingen-in-de-tweede-klas-voortgezet-onderwijs-hebben-leesniveau-om-goed-te-kunnen-doorleren
Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek. (n.d.). Effecten van leesmotivatie-interventies: Uitkomsten van een meta-analyse. Geraadpleegd op https://www.nro.nl/onderzoeksprojecten/effecten-van-leesmotivatie-interventies-uitkomsten-van-een-meta-analyse
NRC. (2023, 6 april). Laat het tot je doordringen: Een derde van de onderwijzers leest niet. Geraadpleegd op 20 januari 2025, van https://www.nrc.nl/nieuws/2023/04/06/laat-het-tot-je-doordringen-een-derde-van-de-onderwijzers-leest-niet-a4161528#:~:text=Luister%20naar%3A%20’Laat%20het%20tot,van%20de%20onderwijzers%20leest%20niet’&text=Docent%20Nederlands%20David%20Roelofs%20had,het%20examenprogramma%20was%20compleet%20geschrapt
Universiteit Leiden. (2024). Nieuw onderzoek brengt leesplezier terug bij jongeren. Geraadpleegd op https://www.universiteitleiden.nl/nieuws/2024/10/nieuw-onderzoek-brengt-leesplezier-terug-bij-jongeren
0 reacties