Aan de slag met motivatie

Ben je nieuwsgierig naar wat jij kunt doen om de motivatie van studenten te versterken? Hoe je eruit haalt wat erin zit? Deze blog geeft je daarvoor drie handvatten en verschillende inspiratietips.

Of het nu gaat om leerlingen op de middelbare school of studenten aan het mbo of hbo: hun motivatie is en blijft een hot topic. Docenten geven aan dat ze hard moeten werken om studenten aan het leren te krijgen. Dit frustreert, niet alleen omdat het veel energie vraagt, maar ook omdat docenten het gevoel hebben dat studenten niet hun volle potentie benutten.

Als docent heb je zeker invloed op de motivatie van studenten. Die is wel minder rechtstreeks dan vaak wordt aangenomen. Uiteindelijk moet een leerling altijd zichzelf motiveren, maar je kunt wel een omgeving creëren waarbinnen de kans groot is dat de leerling dit lukt. Dit doe je door tegemoet te komen aan drie basisbehoeften die ieder mens heeft: de behoefte aan autonomie, competentie en verbondenheid. Autonomie is het gevoel regie en zeggenschap te hebben over wat je doet. Competentie is het gevoel goed te zijn in wat je doet en je te kunnen ontwikkelen. En verbondenheid is het gevoel een goede relatie te hebben met anderen. Onderzoek laat zien dat wanneer je als docent deze behoeften consequent en over een langere periode ondersteunt, de motivatie van studenten stijgt (Stroet 2014).

Ruimte geven aan autonomie

Het vergroten van de autonomie van studenten is één van de snelste manieren om hun motivatie te versterken. Studenten nemen meer eigenaarschap over hun leerproces als ze ervaren dat zij er invloed op hebben. Keuzevrijheid en invloed geven aan studenten zijn belangrijk aspecten van autonomie. Je kunt keuzevrijheid geven in wat er geleerd wordt (de inhoud) en over hoe ze dat moeten leren (de vorm, de plek, de tijd). Je zou ieder blok een paar lessen kunnen reserveren om juist aan die onderwerpen te werken waar studenten zelf nieuwsgierig naar zijn. Een aantal concrete adviezen hierbij:

• Bied keuzevrijheid, en geef daarbij voldoende structuur
• Maak ruimte voor talenten en interesses
• Sta open voor ideeën en initiatieven van studenten
• Nodig studenten expliciet uit om verantwoordelijkheden te nemen

Behoefte aan competentie:

Als docent kun je een waardevolle bijdrage leveren aan het zelfvertrouwen en doorzettingsvermogen van studenten. Onder meer door een positieve verwachting van je studenten te hebben en door ze te vertellen waar ze bekwaam in zijn en hoe ze zich verder kunnen ontwikkelen. Geef ze feedback op hun leerproces, dat wil zeggen op de aanpak, de keuzes en de inzet van de leerling, in plaats van alleen op de prestaties. Zo ontwikkelen studenten een groeimindset. Hoogleraar aan Stanford Carol Dweck heeft hier veel onderzoek naar gedaan. In een van haar onderzoeken laat zij leerlingen opdrachten maken. Nadat die waren afgerond, kreeg de helft van de groep positieve waardering op hun intelligentie of het behaalde resultaat (‘Wat knap dat het je is gelukt! Je moet wel heel slim zijn’ of ‘Geweldig, je moet hier wel erg goed in zijn!’). De andere helft ontving feedback op de toegepaste strategie of inzet (‘Geweldig, deze aanpak werkte goed voor je’ of ‘Volgens mij heb jij hard gewerkt, zeg!’). Alle leerlingen kregen dus een compliment, alleen verschilde die van aard. Daarna kregen de leerlingen de vraag of ze opnieuw eenzelfde of juist moeilijkere opdrachten wilden maken. Leerlingen uit de eerste groep speelden op safe en kozen voor eenzelfde niveau. Ze wilden niet het risico lopen dat hun slimheid in twijfel getrokken zou worden. De leerlingen die meer procesgerichte feedback kregen hadden juist zin in een lastigere opdracht. Kennelijk hadden zij de boodschap ontvangen ‘je kunt ook de volgende opdracht aan’ en dat had hun zelfvertrouwen gegeven. Ze hadden plezier in de moeilijkere opdrachten en presteerden steeds beter. Het advies samengevat:

• Zorg voor voldoende uitdaging
• Laat voortgang zien en geef feedback op het proces
• Toon waardering

Behoefte aan verbondenheid

Opvallend is dat er in het denken over motivatie vaak weinig aandacht gegeven wordt aan verbondenheid. Op veel opleidingen wordt wel samengewerkt tussen studenten, maar is het samenwerken zelf geen bewuste strategie om studenten te motiveren. Stel studenten in de gelegenheid om regelmatig samen te werken en laat ze nadenken over hoe ze dat zo prettig en effectief mogelijk kunnen doen.

Naast de verbondenheid tussen studenten onderling, speelt ook de relatie tussen jou en je studenten een rol. Studenten zijn bereid om te werken voor een docent met wie ze het goed kunnen vinden. In een inspirerende TED Talk vertelt Rita Pierson (hyperlink maken naar www.waarderend-leren.nl/pierson
), al veertig jaar docent, dat zij collega’s wel eens hoort zeggen dat ze niet aangenomen zijn om aardig gevonden te worden door studenten. Haar reactie is dan steevast dat studenten niet willen leren van iemand die ze niet aardig vinden. Het is dan ook de moeite waard om stil te staan bij de manier waarop jij een band met studenten opbouwt. Sta je bij de deur om iedereen welkom te heten? Knoop je regelmatig een kort gesprekje met studenten aan over hun hobby’s of andere dingen die hen bezighouden? Of doe je altijd je best om studenten die de stof nog lastig vinden ook mee te krijgen? Een paar extra tips:

• Investeer in goede relaties
• Creëer situaties waarin samenwerking onvermijdelijk is
• Heb aandacht voor de kwaliteit van de samenwerking
• Vier successen met elkaar

Drie-in-één

Een docent economie die ik laatst sprak, gaf een mooi voorbeeld waarin tegemoet wordt gekomen aan alledrie de behoeftes. Hij laat studenten binnen het aandachtsgebied marketing in groepen een zelfgekozen onderwerp behandelen. De studenten werden uitgedaagd om iets te kiezen waar ze nieuwsgierig naar waren, vervolgens gezamenlijk op allerlei manieren meer over dat onderwerp te weten te komen en daar tot slot een presentatie over te houden. Hij gaf ze een positieve verwachting mee: hij vertelde dat hij er alle vertrouwen in had dat ze met iets moois zouden komen. Ze gingen geconcentreerd aan het werk en tijdens de presentaties gaven ze feedback op elkaars presentaties. Ook reflecteerden ze op wat goed ging in de samenwerking en wat daarin een volgende keer nog beter kan.

Deze blog heet niet voor niets Aan de slag met motivatie…: Waar zie jij kans om de motivatie van studenten te versterken? Wat ga jij de komende week uitproberen?

Meer weten over motivatie?  

• Ons boek Waarderend leren in het voortgezet onderwijs biedt compacte theorie en allerlei werkvormen om motivatie, talenten en groei te versterken op school. Kijk voor een indruk op waarderend-leren.nl
• Daniel Pink vertelt in zijn TED-talk over wat mensen beweegt www.waarderend-leren.nl/pink
• ‘How to give an A’ van Benjamin Zander laat zien hoe je studenten kunt motiveren het beste uit zichzelf te halen: waarderend-leren.nl/zander
• Een mooie animatie van het werk can Carol Dweck die de werking van mindsets helder overbrengt: waarderend-leren.nl/animatie-dweck
• Gebruikte bron: Stroet, K. (2014). Studying motivation in classrooms: effects of teaching practices on early adolescents’ motivation (proefschrift). Rijksuniversiteit Groningen, Groningen.

Dit blog is geschreven door Annechien van Buurt van Take a Step

Take a Step helpt scholen om concrete stappen te zetten die het beste in studenten, ouders en teams naar boven halen. De positieve psychologie is daarbij ons uitgangspunt. Dit jaar organiseren we verschillende masterclasses en leertrajecten rond thema’s als motivatie, talent en mindset waar je als docent of schoolleider aan deel kunt nemen. www.takeastep.nl