Google het maar…

Vriendschappen onderhouden, coole games spelen, een onuitputtelijke bron van muziek in je broekzak, alle kennis van de wereld binnen handbereik… Het is fantastisch wat de voortschrijdende digitale techniek ons allemaal brengt en al gebracht heeft. Ook in het onderwijs wordt er gretig gebruik van gemaakt met digitale leeromgevingen en gamification, het gebruiken van digitale speltechnieken bij het leren. Maar zouden we daar niet eens wat kritischer naar moeten kijken?  

Met veel kracht wordt de technologie momenteel de scholen ingepompt. Maar met name in het basisonderwijs ben ik daar geen fan van. We weten er namelijk helemaal nog niet zo veel vanaf, maar wat we wèl weten is dat kinderen de laatste decennia slechter zijn gaan rekenen, lezen en schrijven.

Om met dat laatste te beginnen: je zou schrijven als ouderwets kunnen betitelen. Maar schrijven is waardevolle hand-oogcoördinatie. En over ouderwets gesproken: iets uit het hoofd leren, ook zoiets. De ware ict-fan zal roepen: als je iets wilt weten, google het maar! Maar kennis is niet iets statisch wat je kan oproepen. Kennis is een kapstok, een leidraad waarlangs je kan denken. Als je meer weet, wordt je wereld groter.

Bovendien: waar begin je en wat vind je precies als je op internet gaat zoeken? Wat is waar en wat niet? Net als sociale media als Facebook en Twitter werkt de zoekmachine Google met algoritmes. En al die internetgiganten hebben maar één doel: ons zo lang mogelijk vastzuigen aan het scherm. Of eigenlijk twee doelen: daarmee veel geld verdienen.

Bij het vergaren van informatie via internet is er dus altijd een leerkracht nodig voor de begeleiding en het geven van duiding. Onderwijs is in mijn optiek toch een plek voor overdracht van cultuurgedragen kennis uit bronnen zoals boeken. Nog even en er is niet meer één vorm van kennis, maar meer een sociaal-constructivistische soep. Dan is kennis alleen nog jouw eigen werkelijkheid.

Technologie maakt ook lui. Een computerprogramma voor rekenonderwijs kan wellicht ontdekken dat een leerling bijvoorbeeld de tafels niet goed onthoudt en kan extra oefeningen aanbieden. De leerkracht kan op zo’n moment achteroverleunen en denken: dit doet het systeem wel. Daardoor mist hij of zij het overzicht: hoe zit het met de kennis in de klas?

Die luiheid kan de oorzaak zijn van de verslechtering in lezen, rekenen en schrijven. De technologie neemt langzaam iets over wat niet over te nemen is. De leerkracht wordt gedegradeerd tot tabletoplader en wifi-probleemoplosser, terwijl juist het vakmanschap zo belangrijk is.

Onze kinderen moeten uitgroeien tot professionals met exacte kennis, want we willen graag dat ze later – ik noem maar wat – windmolens kunnen ontwerpen. In het onderwijs heb je dan experts nodig die kennis goed kunnen overdragen. Bliepende computerprogramma’s met aantrekkelijke kleurtjes en vormpjes zijn overbodige ballast. Kijk bijvoorbeeld naar veertig jaar geleden: kinderen konden veel beter rekenen terwijl ze slechts ultradunne, taaie rekenboekjes tot hun beschikking hadden.

Zou het onderwijs nog wel wegkomen met zulk saai lesmateriaal? Ik denk van wel, als de leerkracht wordt gezien als vakman of –vrouw, als autoriteit. Als iemand die boven de stof en de kinderen staat, die orde kan houden en zorgt dat er rust is in de klas. Nederland heeft de rumoerigste klassen van Europa. Er wordt veel gepraat, rondgerend en lawaai gemaakt. Orde houden en klassenmanagement komt nauwelijks voor in het curriculum van de pabo’s en lerarenopleidingen. We zijn het kind (de leerling, de student) centraal gaan stellen en dat klinkt heel mooi: het kind mag bepalen wat het wil doen. Maar daarmee wordt het ook gestraft, want het krijgt niet de kennis die het nodig heeft om verder te komen.

Op die manier creëer je ongelijkheid in het onderwijs: ouders met geld sturen hun kind voor die broodnodige kennis naar bijles of particuliere scholen en de anderen zijn overgeleverd aan de scholen waar de ict-vernieuwing wordt doorgevoerd.

Natuurlijk, ik heb vroeger ook gegamed en ik vond het heel cool. En als ik zie wat kinderen nu allemaal kunnen met hun computer in full HD… fantastisch. Maar in een door ict gedomineerde wereld, waarin alles steeds sneller gaat en flitsender wordt, vind ik dat het onderwijs, alle vormen, van primair tot beroepsonderwijs, ook het tegenovergestelde moet doen: vertragen en verdiepen.