Bericht uit het AD, 9 april 2019
Docenten van het Christelijk Lyceum Apeldoorn schrikken zich lam bij het zien van een intern onderzoek naar het aantal toetsen dat hun studenten per jaar krijgen. Het record staat op naam van havo 3. Dat is er gewoon elke lesdag eentje, op sommige dagen zelfs twee. Geen wonder dat hun studenten puffen en steunen als ze er weer een toets in hun agenda bij moeten zetten.

Niet alleen in het voortgezet onderwijs maar ook in het beroepsonderwijs komen we met regelmaat een doorgeslagen toetscultuur tegen. Veel student lijken na een aantal maanden beroepsonderwijs de motivatie te verliezen. Alleen voor cijfers en studiepunten zijn ze in beweging te krijgen. Maar geef ze eens ongelijk. We conditioneren dit gedrag. Hoe kunnen we de focus verleggen; de student in zijn ontwikkeling centraal stellen ipv de toetsen en studiepunten?

Op deze vo school is het roer om gegaan. Docenten stappen over op een nieuwe manier van lesgeven, ook wel formatieve evaluatie genoemd.

Formatief evalueren heeft als doel om leerlingen inzicht te geven in hun eigen leerproces, hun motivatie te bevorderen en meer onderwijs op maat te realiseren. Feedback geven en krijgen is een essentieel onderdeel van succesvolle formatieve evaluatie.

Ze laten de studenten aan concrete lesdoelen werken zodat ze precies weten wát ze moeten leren, maar ook begrijpen waarom dat nodig is. Tussentijds ‘meten’ ze vaker of hun studenten de lesstof begrijpen zonder dat een toets nodig is. Het idee: de lessen moeten leuk worden, de motivatie van de studenten groter, de toetsdruk lager én de studenten moeten weer bezig zijn met écht iets leren.

In het boek Toetsrevolutie (naar een feedbackcultuur in het voortgezet onderwijs van Dominique Sluijsmans & René Kneyber 2016) komen verschillende leraren in het vo aan het woord die laten zien dat een nieuwe manier van lesgeven antwoord kan geven op de doorgeslagen toetscultuur. Als studenten beter weten wat ze moeten leren en al vóór een toets weten wat ze niet snappen, kunnen ze makkelijker een goed cijfer scoren en verdwijnt de toetsstress. ‘Blijf hoge verwachtingen stellen, maar geef studenten het vertrouwen dat ze fouten mogen maken. Dat zit er met continu toetsen voor een cijfer niet in. Dan moeten ze de hele tijd een marathon rennen, omdat de toets voor de deur staat. Terwijl leren tijd en oefening kost’, zegt Dominique Sluijsmans, lector professioneel beoordelen aan de Limburgse Hogeschool Zuyd. Op de scholen die zo werken, ziet Sluijsmans een andere houding van studenten: ze zijn minder gestresst, hebben meer plezier en zijn nieuwsgieriger. Omdat ze succes ervaren, vergroot ook hun motivatie om te blijven leren. Het grootste risico dat studenten in deze situatie lopen, is dat ze leren.

‘Het grootste risico dat studenten in deze situatie lopen, is dat ze leren’

Het Christelijk Lyceum Apeldoorn heeft ervoor gekozen het onderwijs zodanig in te richten dat studenten gestimuleerd worden om te oefenen, met en van elkaar te leren en te leren van fouten. Niet alle toetsen zijn geschrapt maar toetsen zijn de afronding van een leerproces waarin studenten kunnen laten zien wat ze hebben geleerd en wat ze al kunnen.

Ook in het beroepsonderwijs komen we mooie voorbeelden tegen waar met de bovenstaande manier van toetsen wordt geëxperimenteerd. In jargon hebben we het dan over programmatisch toetsen. Tijdens het afgelopen HIT-Event op 21 november jl. in Ede hebben we kennis gemaakt met een paar mooie voorbeelden hiervan. Zo spraken we opleidingen in het HBO die de hoeveelheid summatieve toetsen aanzienlijk verminderd hebben. De focus komt hierdoor veel meer te liggen op de feedback. De opbrengst is dat eerstejaars studenten bij deze nieuwe aanpak na een half jaar onderwijs veel meer zicht hebben op hun eigen leerproces in vergelijking studenten in voorgaande jaren. Én studenten zijn meer actief in het vragen en verzamelen van feedback over hun functioneren.’

Herken je bovenstaande verandering in je onderwijspraktijk en heb je ook een mooi voorbeeld ter inspiratie? We vinden het fijn wanneer je die met ons wilt delen in het reactieveld hieronder.