Situaties die complex zijn en snel veranderen, nieuwe inzichten en ideeën die tot onzekerheid en onduidelijkheid kunnen leiden. Iedere leidinggevende herkent dit wel in zijn/haar werksituatie. Ook in het onderwijs. Hoe ga je daar als leidinggevende mee om?
In deze blog bespreek ik de term V.U.C.A. V.U.C.A. is een Engelstalige acroniem – voor het eerst gebruikt in 1987, op basis van de leiderschapstheorieën van Warren Bennis en Burt Nanus (1985) – om de vluchtigheid, onzekerheid, complexiteit en ambiguïteit van algemene omstandigheden en specifieke situaties te beschrijven.
Mijn naam is Johan Baken en sinds oktober 2020 werkzaam als adviseur / trainer binnen Metis Onderwijsadvies. Na ruim 20 jaar in het bedrijfsleven te hebben gewerkt en menig organisatie, team én individu ondersteund te hebben in allerlei ‘transities’, ben ik weer terug gekomen naar waar ik ooit mijn werkleven ben gestart: het onderwijs.
Introductie van de V.U.C.A. wereld
Vooruitlopend op zijn tijd ontwikkelde Peter Drucker in zijn boek: “Managing in the next society” (2002), het idee dat we in de overgang zitten naar een “next society”, met een beschrijving van trends zoals de vergrijzing van de samenleving, het belang van kennis en de steeds groter wordende complexiteit van situaties. Socioloog Dirk Baecker ontwikkelde Druckers idee verder, met een concrete uiteenzetting voor de volgende samenleving over de nieuwe vorm van cultuur, politiek, economie, wetenschap, onderwijs, organisatie, enz. (Baecker, 2011). Deze ontwikkelingen doen steeds zichtbaarder hun intrede in het onderwijs en schoolorganisaties dienen zich bewust te zijn van de effecten hiervan.
Deze ‘nieuwe vormen’ laten zien dat we verschillende leiderschapsstijlen nodig hebben om de toekomstige situaties aan te gaan. Het is niet genoeg om vast te houden aan geijkte stijlen zoals ‘transactioneel leiderschap’ en ‘het poldermodel’. We lijken op een punt te zijn waar nieuwe ideeën en nieuwe leiderschapskwaliteiten ruimte nodig hebben om te worden toegepast en getest binnen de schoolomgeving. Deze ‘nieuwigheden’ moeten helpen om een ‘vorm’ te creëren om het volgende tijdperk aan te gaan. Het moet niet worden opgevat als het einde van de weg, maar als het begin van een reis die nieuwe concepten verkent en ontwikkelt voor een nieuwe manier van onderwijs en leren.
Tijdens deze reis is, ook in het onderwijs, verandering de enige constante. We ervaren dit allemaal vandaag de dag. Daardoor wordt het voor de docent een steeds grotere uitdaging om gelijke tred te houden met deze technologische, economische, culturele en sociale ontwikkelingen.
V.U.C.A. staat voor Volatiliteit, Onzekerheid, Complexiteit en Ambiguïteit. Het beschrijft de situaties waar docenten mee geconfronteerd worden en wat dat binnen die situatie teweeg kan brengen. Het geeft daarnaast inzicht van waaruit men verder kan. Niet alleen bij grote langdurige veranderingen, maar ook in korte, dagelijkse situaties.
Leiderschapsstijlen in V.U.C.A. situaties
Deze V.U.C.A. termen geven aan waar jij als leidinggevende in het onderwijs mee te maken krijgt. Niet alleen in het team dat je leidt, maar ook bij jezelf, en in de andere teams waar jij een deel van uitmaakt.
En welke leiderschapsstijl past hier nou bij?
Wees een krachtig leider (Stephan Covey; 1989; Deepak Chopra; 2011) , maar leid niet alleen. Werk gelijkwaardig samen, vanuit visie. Zet met je team een stip op de horizon voor hetgeen je wilt bereiken en werk er samen in stappen naar toe. Doe dit vanuit je eigen expertise, motivatie en eigenaarschap. Verbinding, co-leiderschap en openheid zijn sleutelwoorden.
Andere belangrijke eigenschappen zijn:
– Zorg voor helderheid en duidelijkheid (transparantie);
– Leren van elkaar (openheid);
– Werk constructief samen (in contact zijn);
– De leidinggevende dient open en kwetsbaar te zijn (openheid & kwetsbaar);
– Trial en error, proberen, bijsturen en aanpassen (‘psychologische’ veiligheid);
– Maken, ondersteunen en koesteren van sociale netwerken (in contact zijn);
– Vergroot en deel kennis die je hebt (delen & loslaten).
Belangrijk daarbij is: we kunnen het als leidinggevende niet meer alleen. We hebben elkaar binnen een team nodig in onze expertise, gedachtengoed én persoonlijkheid om de V.U.C.A. wereld en haar situaties tegemoet te treden.
Stephan Covey noemde het decennia geleden al in zijn boek “The Seven Habits of Highly Effective People” (1989): WEDERZIJDSE AFHANKELIJKHEID! (ik heb jou nodig en jij mij, om samen tot iets ‘moois’ te komen).
Wat zijn volgens jou kenmerken voor krachtig leiderschap?
Deel je ervaringen hieronder. Ben jij leidinggevende en herken jij je in bovenstaande V.U.C.A. en heb je hier vragen over: Noteer ze hieronder of neem contact met ons op. Vanuit Metis Onderwijsadvies denken, faciliteren en ondersteunen we je hier graag bij.
* Bennis, W. G., & Nanus, B. (1985). Leaders: The strategies for taking charge. New York: Harper & Row.
* Drucker, Peter Ferdinand. (2002). Managing in the next society. New York : St. Martin’s Press
* Organisation und Störung von Dirk Baecker (2011)
* Stephan Covey: “The Seven Habits of Highly Effective People” (1989)
* Deepak Chopra: “The soul of leadership” (2011)
0 reacties