“Any teacher that can be replaced by a machine, deserves to be”[1]

Datum: 1 maart 2023
Auteur: Dennis van Aart

De titel van dit blog1 is een quote van Dr. David Thornburg. Afkomstig uit 2012, maar weer helemaal actueel. Sinds artificial intelligence (AI) in de vorm van het taalmodel ChatGPT in november 2022 is vrijgegeven, hebben we het op allerlei plekken in onze maatschappij teruggezien. Thuis, misschien als experiment voor een recept groentesoep, in het bedrijfsleven om bijvoorbeeld moeilijk werk makkelijker te maken én: in het onderwijs.

Onze studenten hebben ChatGPT massaal omarmd en deel gemaakt van hun dagelijks leven. Het wordt gebruikt om verslagen in te leveren, problemen op te lossen, teksten samen te vatten en wat al niet meer. De generatie Z studenten die wij nu in het middelbaar en hoger onderwijs hebben, worden immers omschreven als digital natives en gewend om met informatie, producten en diensten on demand om te gaan. AI als product past hier naadloos in. Tot niet zo lang geleden werden robots vooral ingezet voor werk dat zich kenmerkte door de drie D’s: dirty, dull and dangerous2. Met de sterke en snelle opkomst van AI kan daar een vierde “D” aan worden toegevoegd: difficult. In werk dat complex is, kunnen robots naast of samen met mensen werken om taken beter en sneller uit te voeren. Maar wat kan dit betekenen voor het onderwijs? Zullen docenten uiteindelijk worden vervangen door robots, of kan de wal het schip nog keren? De invloed van AI en robotisering op het onderwijs uit zich op vele vlakken. Het is onmogelijk om volledig te zijn; deels vanwege het disruptieve karakter van AI maar ook vanwege de snel gaande ontwikkeling van dit soort modellen. Een onderverdeling zou kunnen zijn:

  1. De betekenis voor de docent in zijn dagelijkse onderwijspraktijk
  2. De betekenis voor de student bij zijn studieactiviteiten
  3. De betekenis van AI in het toekomstig werkveld

In de uitwerking van deze drie categorieën, kan ik nooit volledig zijn. Kijk voor verdieping bijvoorbeeld in het rapport ‘De (on)mogelijkheden van kunstmatige intelligentie in het onderwijs’ (2019) wat, ondanks voor deze tijd hoge leeftijd, nog verrassend actueel is. Ik wil mij hieronder richten op de kansen van AI in het onderwijs in de drie bovengenoemde categorieën: hoe kan AI helpen om de studieactiviteiten voor een student meer uitdagend en passend te maken, op een manier die aanzet tot leren? Waar ligt de toegevoegde waarde van de docent?

  1. AI biedt de docent de kans om het onderwijs menselijker te maken.
    AI biedt ons de mogelijkheid om de repeterende, cognitieve taken over te laten nemen. Denk aan administratie, maar ook het maken van (formatieve) toetsvragen. De tijd die daarmee vrijkomt, kan worden besteed aan de typische menselijke eigenschappen die een robot niet heeft. Het biedt ruimte om samenwerking, creativiteit, verbeeldingskracht, nieuwsgierigheid, empathie en moraliteit in het onderwijsprogramma in te brengen. Juist door in te spelen op de (leer)emoties van studenten, kan je de motivatie van studenten beïnvloeden. Kijk bijvoorbeeld eens hier.
  2. Met AI kunnen we makkelijker differentiëren in ons onderwijs.
    Niets is zo demotiverend voor een student om ver onder of ver boven zijn niveau te moeten werken. AI biedt het onderwijs de rekenkracht om data te genereren en op een makkelijke manier inzichtelijk te maken waar een student staat in zijn ontwikkeling. Daardoor biedt AI de tijdswinst om meer te testen om inzicht te krijgen in het leerproces van de student en het formatief handelen een echte boost te kunnen geven. De zone van naaste ontwikkelingen de afgeleide techniek ‘scaffolding’ bieden ons voldoende aanknopingspunten voor onderwijs dat echt aanzet tot leren.
  3. AI biedt de docent de mogelijkheid om weer te focussen op het toekomstig beroep en niet op het produceren van teksten en andere ballast.
    AI heeft ons geholpen in te zien dat het aantonen van authentiek, beroepscompetent handelen belangrijker is dan bijvoorbeeld het laten schrijven van reflectieverslagen of plannen door studenten. We worden gedwongen na te denken over wat er echt toe doet in het beroep en waarmee de student echt kan laten zien de vaardigheid of handeling te beheersen. Als in het beroep niet wordt gevraagd om journalisten, hoeven we ze geen eindeloze verslagen meer te laten schrijven. En, nog beter: We hoeven het ook niet meer na te kijken.
  4. Spieken en fraude: het is van alledag en niet opeens van november 2022
    Nu het steeds moeilijker wordt om kopieergedrag, spieken en fraude te voorkomen, omdat de AI steeds sterker wordt, kunnen we eindelijk stoppen met de nergens toe leidende repressie: controle en dwang maken het onderwijs niet beter. Wij zullen onze focus moeten gaan verleggen van toetsen en afrekenen naar het aantonen van vaardigheden in een authentieke beroepscontext.
  5. Kennis en de rol van kennis krijgen weer de belangrijke rol die het verdient.
    Geen enkel beroep kan worden uitgeoefend zonder het hebben van en het kunnen toepassen van kennis in verschillende, veranderende contexten. Het kunnen beoordelen en interpreteren van de waarde van door AI geproduceerde context, is alleen maar mogelijk als je er zelf ook veel van weet. Of je het nu over een taal hebt (klopt deze tekst?) of over feiten (kloppen die in deze context): zonder kennis ben je nergens.
  6. AI zorgt dat de rol van docent niet zal verdwijnen.
    De titel van dit blog doet wellicht anders vermoeden, maar de rol van docent wordt met AI juist belangrijker dan ooit. Is de rol van de traditionele docent die met PowerPoint kennis uit boeken behandelt al sinds Covid op zijn retour, nu met AI kunnen we ons richten op waar het Nederlandse onderwijs in uitblinkt: het samen leren. De rol en betekenis van het in samenwerking leren zal alsmaar toenemen; door te leren met en van medestudenten, experts vanuit het onderwijs, samen met het werkveld en de wetenschap. In deze interactie schuilt de unieke positie van ons onderwijs, iets wat een robot of AI ons niet kan bieden. Alleen mensen hebben de mogelijkheid om te denken, plannen en te dromen en daarop voort te bouwen.

Tot slot: ik ben geen zeloot; ik heb geen aandelen ChatGPT en ik ben niet blind voor de grote nadelen van AI voor het onderwijs en voor bijvoorbeeld ook de ethische, maatschappelijke bezwaren. Ik hoop wél dat ik met dit blog heb geprikkeld en uitgedaagd.

“If you don’t like change, you’re going to like irrelevance even less.” — Eric Shinseki

Heb je reacties? Deel ze via de comments of zoek contact via dennis.vanaart@metis-onderwijsadvies.nl

1) Dr. David Thornburg
2) Dr James McDermott, Lecturer, School of Computer Science, NUI Galway, December 2021 3) Vygotsk (1896-1934)

 

OnderwijsLab

Up-do-date blijven?

Ontvang onze nieuwsbrief

Schrijf je in
0 reacties

Een reactie versturen

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *