Gepersonaliseerd leren: Omdat het ‘gemiddelde’ niet bestaat

  “ Door deze manier van leren blijf ik ook na mijn opleiding steeds onderzoeken en kritische vragen stellen, ik probeer dit nu ook in mijn werkcontext over te dragen aan collega’s ”(Wies; ROC Nijmegen opleiding VIG-3)

Hierboven zie je een uitspraak van een student die op gepersonaliseerde manier onderwijs krijgt aangeboden. Gepersonaliseerd leren, een begrip dat ik bij bijna elke school waar ik in Nederland onderwijskundig advies kom geven hoor en hierbij merk dat men niet altijd weet waar het over gaat. Dat is ook logisch, want een eenduidige betekenis ervan is in de literatuur niet makkelijk vindbaar.

Vandaar deze blog. Hierin beschrijf ik een definitie, kenmerken en aandachtspunten waar je aan moet denken als je met gepersonaliseerd onderwijs aan de slag wilt gaan.
Daarnaast geef ik je input mee van experts uit het MBO en HBO over het doel van gepersonaliseerd leren, zodat je indien je er in je curriculum mee aan de slag wilt alvast ideeën/inspiratie op kan doen.

Noot: het is belangrijk voordat je met iets begint te weten waarom je dat gaat doen. Wat is je (be)doel(ing)? Je kunt hier samen met je team over in gesprek om te kijken of en in welke mate gepersonaliseerd leren bij jullie zou kunnen. Let op: ervaring leert dat het belangrijk is om een visie te hebben van waaruit je gezamenlijk start; welke rol krijg gepersonaliseerd leren in jullie visie?

Wat is gepersonaliseerd leren?

Het valt mij op wanneer ik de term ‘gepersonaliseerd leren’ als zoekterm intik, ik geen eenduidige definitie kan vinden. Diverse onderzoeken/ artikelen hanteren een net iets andere uitleg ervoor. Ik vind een 7 jaar oud filmpje op YouTube waarin gepersonaliseerd leren in minder dan 2 minuten wordt uitgelegd:

Dus zo nieuw is de term niet. Toch valt mij binnen scholen waar ik als onderwijskundig adviseur voor curriculumontwikkeling kom ondersteunen steeds meer op, dat de begrippen gepersonaliseerd en flexibel aanbieden van onderwijs zeker in de vertaling van het curriculum terug te zien moeten zijn.

Gepersonaliseerd leren, een definitie

‘De bedoeling van gepersonaliseerd leren, in de gangbare betekenis van de term, is dat studenten zelf kunnen bepalen hoe en in welk tempo zij leren en tegelijkertijd op vernieuwende manieren kunnen toetsen en laten zien wat ze hebben geleerd’. (Kennisnet, 2015)

De student die gepersonaliseerd leert

• De student stuurt zijn of haar eigen leerproces
• Verbindt het leren aan eigen interesses, passies en ambities
• Ontwikkelt de vaardigheden om zelf de juiste technologie en hulpmiddelen te kiezen en te gebruiken
• Bewijst dat hij/zij stof beheerst in een competentiegericht model
• Gebruikt toetsing om te leren
• Wordt zelfsturende student die eigen voortgang bijhoudt en reflecteert op basis van beheersing van stof en vaardigheden (Kennisnet, 2015)

Bovendien komt het begrip differentiatie vaak hierbij kijken. Zo is er een verschil tussen divergent en convergent differentiëren waarbij;

Divergent differentiëren is afgestemd op de individuele leerling. De leerling doorloopt zelfstandig of in een niveaugroep een eigen leerroute met eigen, passende doelen, instructie en verwerkingsvormen. Deze vorm van differentiëren komt tegemoet aan de (instructie)behoeften van de individuele leerling. De docent moet de individuele doelen, leerlijnen en het aanbod zeer goed kennen om goed te kunnen aansluiten bij de behoeften van individuele leerlingen. Deze definitie sluit aan bij gepersonaliseerd leren.

Convergente differentiatie gaat ervan uit dat de hele groep de(zelfde) doelen behaalt. De les start met alle leerlingen gezamenlijk en de minimale lesdoelen zijn voor alle leerlingen hetzelfde. De verschillen zitten in de instructie, de begeleide inoefening en de verwerking. In deze lesfasen krijgen leerlingen onderwijs op maat. U geeft de zwakkere leerlingen (in dat onderwerp) extra instructie en begeleiding en de sterkere en snellere leerlingen extra verwerkingsopdrachten en specifieke verwerkingsvormen. Bij convergente differentiatie wordt het werken in homogene en heterogene groepen dan ook afgewisseld. De les eindigt weer gezamenlijk: u evalueert met de hele groep en blikt gezamenlijk terug en vooruit.

Gepersonaliseerd leren: waarom zouden we er mee aan de slag willen gaan?

Hieronder volgt de verzameling van ca. 65 personen werkzaam in het MBO en HBO die onze kennissessie over gepersonaliseerd onderwijs hebben bijgewoond, om je te helpen zien wat gepersonaliseerd leren je op kan leveren.Het is een samenvatting van verschillende punten. Dat betekent ook dat de invulling heel erg kan verschillen…vandaar belangrijk met elkaar in gesprek te gaan om dit samen te onderzoeken.

Met gepersonaliseerd leren kun je…

• Tegemoet komen aan verschillende leervoorkeuren, wensen en interesses van studenten
• Aansluiten om iemands behoeften en leerproces, wat ook een persoonlijk proces is
• Meer uitdaging creëren voor studenten, iedereen op zijn/haar niveau tegemoet komen
• Aansluiten op eerder opgedane kennis en vaardigheden van het individu
• Studenten nog beter laten ontwikkelen op basis van individuele motivatie
• Aansluiten bij leervragen en ontwikkelen van leervragen
• De talenten verdiepen, erkennen en ontdekken
• Student centraal stellen, ieder een ander startmoment bieden
• De vraag vanuit de markt beantwoorden die vraagt om flexibiliteit in tijd, om kwaliteit en specifiek opgeleide professionals
• Behoud van creatieve en nieuwsgierige individu
• Programmatisch toetsen met een individuele leerweg
• Variabele leerroutes aanbieden
• Mogelijkheden hebben om fouten te maken
• Leuker, beter, makkelijker leren, verhogen motivatie en meer leerrendement
• Uitval beperken
• Binnen opleidingen versnellen/vertragen
• Eigenaarschap /regie van het leerproces bij de student laten
• Levert een ander type burger op: weldenkend mens, persoonlijke drijfveren worden helderder, zichzelf beter kennen
• Betekenisvol onderwijs verzorgen 

Wat betekent dit voor jullie onderwijs?

• Dat de docent een andere rol krijgt (meer die van de coach)
• Dat je een flexibel rooster krijgt
• Dat je wellicht de manier waarop en wanneer aan leerdoelen gewerkt wordt aan studenten overlaat en zelf meer op het proces gaat zitten
• Dat je een curriculum opbouwt, waarbij er ruimte is om een thema/module/onderwerp te volgen wanneer een student er klaar voor is
• Dat flexibel examineren mogelijk is
• Dat versnellen of vertragen mogelijk is (werken we dan niet meer met leerjaren maar fases of???)
• Dat leervragen van studenten leidend worden
• Dat een gevolg kan zijn dat elke student een ander rooster heeft
• Dat je met elkaar goed kaders vast moet stellen over wat wel en wat niet bij jullie ‘gepersonaliseerd onderwijs’ wordt gedaan. Elke school beschikt namelijk over andere middelen en heeft andere wensen als het gaat om gepersonaliseerd leren
• En zo kan ik doorgaan…

Mijn advies is aan de voorkant duidelijk af te stemmen wat jullie wens is voor de student en wat haalbaar/uitvoerbaar is…
Wij kunnen vanuit Metis Onderwijsadvies het hele proces onderwijskundig begeleiden, van ondersteunen bij visievorming, tot aan het uitwerken van het curriculum met toetsing, onderwijseenheden etc. Belangrijk is je als team de vraag te stellen ‘wat moet het de student opleveren?’ en van daar uit kun je samen verder.

Ik wil graag afsluiten met één uitspraak over ‘waarom gepersonaliseerd leren’ die tijdens onze kennissessie naar voren kwam:

Diversiteit van de mensen dwingt tot een heterogene aanpak van het onderwijs.

Ben je het hiermee eens of oneens? Graag hoor ik jullie mening hierover.

Literatuur

• Kennisnet (2015) Personaliseren in het Leren, een Internationale Schets. NMC Horizon Project – Strategic Brief.
• Interessant onderzoek om nog te lezen over gepersonaliseerd leren: Onderwijsraad (2017). De leerling centraal? Den Haag: Onderwijsraad.