Aan het eind van het schooljaar evalueren we van alles. We turven resultaten, verzamelen feedback en analyseren waar het beter kon. Maar zelden staan we stil bij wat we zelf leerden. Niet uit beleidsstukken of protocollen, maar gewoon van onze studenten.
Toch zijn zij onze dagelijkse spiegels. Soms confronterend, soms ontwapenend. Ze stellen vragen waar je even stil van wordt. Ze houden je scherp, of juist zacht. En ze laten zien wat echt werkt in onderwijs, als je tenminste de tijd neemt om te kijken.
Wat mijn studenten mij leerden dit jaar
Tot maart van dit jaar heb ik zelf lesgegeven aan verschillende leerjaren. Wat ik in die periode leerde, is dat loslaten soms noodzakelijk is. Vooral bij ouderejaarsstudenten botste het. Mijn neiging om te willen controleren, te willen sturen en te checken of alles goed ging, werkte daar juist averechts. Zij wilden ruimte. Ze wilden vertrouwen, ook als ze daar misschien nog niet volledig klaar voor waren. Ze wilden zelf kunnen ervaren wat werkt en wat niet.
Ik realiseerde me dat ik onvoldoende had stilgestaan bij het verschil tussen eerstejaars die nog veel begeleiding nodig hebben en studenten die op het punt staan de opleiding te verlaten. Door bij iedereen hetzelfde niveau van nabijheid aan te houden, ontnam ik de ouderejaars de kans om eigenaarschap te nemen over hun leerproces.
Voor het komende schooljaar wil ik daarom bewuster omgaan met dat verschil. De teugels loslaten waar dat kan, en blijven begeleiden waar dat nodig is. Niet iedereen hoeft het al te kunnen, maar iedereen moet wél de ruimte krijgen om het zelf te gaan ontdekken.
De theorie die hierbij aansluit is de zelfdeterminatietheorie van Deci en Ryan. Volgens deze theorie zijn drie psychologische basisbehoeften essentieel voor motivatie: autonomie, competentie en verbondenheid. Wanneer we als docent te veel controleren, kunnen we onbedoeld juist die motivatie ondermijnen. Studenten hebben ruimte nodig om keuzes te maken, om te ervaren dat ze iets kunnen, en om zich gezien en gesteund te voelen. Die ruimte begint vaak bij ons.
Ik leerde dat luisteren soms krachtiger is dan uitleggen. Dat een stille student niet per se ongeïnteresseerd is. En dat motivatie niet altijd zichtbaar is, maar soms juist ontstaat als je begint met oprechte nieuwsgierigheid.
De omgekeerde evaluatie: drie vragen
Wil jij ook bewust terugkijken op wat je leerde van je studenten? Deze drie reflectievragen kunnen helpen:
- Wat was het mooiste inzicht dat ik kreeg door een student
- Welke overtuiging heb ik (deels) losgelaten
- Wat wil ik volgend jaar anders doen, niet voor hen, maar voor mezelf
Schrijf je antwoorden op. Of beter nog: deel ze met een collega. Vaak zit er in jouw ervaring herkenning voor een ander.
Tot slot
Onderwijs is geen eenrichtingsverkeer. We vormen studenten, maar zij vormen ook ons. Door bewust stil te staan bij wat jij van hen leerde, geef je erkenning aan die wisselwerking. En je maakt ruimte om zelf weer leerling te zijn. Nieuwsgierig, lerend en in beweging.
Teamtip
Gebruik de drie reflectievragen als werkvorm in je team. Laat iedereen een post-it invullen bij elke vraag en verzamel ze op een groot vel papier. Een muur vol kleine inzichten. Want als studenten van ons mogen leren, mogen wij ook van hen leren. En van elkaar.
0 reacties