Hoe stimuleer je veerkracht bij studenten?

Veerkracht is een spier, die moet je trainen

Vorige week gaf mijn vriendin een presentatie over mentale weerbaarheid. Haar presentatie begon met de zin: “Veerkracht is een spier, die moet je trainen”. Ik was meteen geïnspireerd, want zo zie ik veerkracht bij studenten ook. Veerkracht bij studenten is namelijk iets wat je kan trainen en blijven ontwikkelen. Door steeds kleine stapjes te zetten, kunnen studenten hun veerkracht vergroten.

Tegenwoordig zien we vaak dat studenten door hun ouders worden beschermd tegen negatieve of moeilijke situaties. Terwijl dit juist de situaties zijn waar ze kunnen leren en hun veerkracht kunnen versterken. Door deze situaties te ervaren en er achteraf op terug te kijken, ontdekken ze wat ze eruit kunnen halen en wat ze kunnen meenemen naar de toekomst.

Ook op school worden studenten steeds vaker gepamperd. Als ze te laat zijn, mogen ze toch weer naar binnen. Als hun gedrag gevolgen heeft, zoeken we als docent soms direct naar manieren om dat voor hen op te lossen. Maar helpen we ze daar écht mee?

Wat is veerkracht?

Veerkracht is een proces waarin iemand, in dit geval een student, een periode van stress of tegenslag doormaakt, zich weet aan te passen aan die situatie en er uiteindelijk weer van herstelt. Door de veerkracht kan iemand weer terugkeren naar zijn oude niveau van functioneren, en soms groeit hij of zij zelfs verder door deze ervaring (Soyez et al., 2023; Trimbos-instituut, 2025).

Deze vaardigheid is enorm belangrijk voor de mentale gezondheid van studenten. Ze leren hierdoor omgaan met stress en tegenslagen, iets waar ze hun hele leven profijt van hebben.

Hoe bouwen studenten veerkracht op?

Studenten ontwikkelen veerkracht door moeilijke gebeurtenissen of stress daadwerkelijk te ervaren en daarin steun te krijgen van de mensen om hen heen. Maar alleen steun krijgen is niet genoeg, reflectie is een belangrijk onderdeel erbij. Door te trainen, te ervaren en te reflecteren, ontdekken studenten hoe veerkrachtig ze soms al zijn.

Inzicht vergroten, door te reflecteren, is een belangrijke manier om veerkracht te versterken. Laat studenten onderzoeken hoe gebeurtenissen uit het verleden van invloed zijn geweest op hun huidige gedrag (Van der Rijst, 2023). Dit kan ze helpen hun houding en perspectief aan te passen. Hoe kun je daarmee oefenen in de klas? Hier beneden heb ik een eenvoudige werkvorm uitgewerkt.

Werkvorm: Veerkracht herkennen

Door op deze manier naar tegenslag te kijken, leren studenten dat er uit elke situatie wel iets te halen valt. Het laat ze zien dat fouten en moeilijke momenten waardevol zijn, omdat je ervan kunt leren.

Korte individuele reflectie
Laat studenten in stilte een situatie opschrijven waarin iets moeilijk, stressvol of teleurstellend was. Bijvoorbeeld: een onvoldoende, een conflict, een fout tijdens stage, thuisdruk, gezondheidsproblemen.

Het verhaal
Student A verteld zijn of haar situatie kort aan Student B. Zorg ervoor dat ze de focus leggen op:
– Wat gebeurde er?
– Wat maakte het lastig?

De veerkrachtscan
Student B luistert en benoemt vervolgens drie vormen van veerkracht die hij of zij in het verhaal hoort. Denk aan:
– Doorzetten
– Hulp vragen
– Oplossingen bedenken
– Emoties toelaten
– Perspectief veranderen
– Verantwoordelijkheid nemen
– Er later op terugkijken
Belangrijk: Laat B zoeken naar wat er al wél lukt, niet naar verbeterpunten.

Terugkoppeling
Beide studenten benoemen kort:
– Wat herkende ik bij mezelf?
– Wat verraste me in wat de ander benoemde?
– Welke kracht had ik eigenlijk al?

Van der Rijst, M., de Lange, V., Kleinjan, A., & Van den Essenburg, M. (2023). Werkzame elementen van veerkracht: Eindrapportage. Augeo. https://www.augeo.nl/onderzoek/-/media/ECB4713C00EC4F1DBFA881C9FE3EA46C.ashx

Soyez, S., Baetens, V., Theuns, P., Van Droogenbroeck, F., & Devarwaere, S. (2023). Weerbaarheid en veerkracht bij kinderen en jongeren: Conceptanalyse en ontwikkeling van een meetinstrument. Vlaamse Overheid. https://publicaties.vlaanderen.be/view-file/58877