Want onderwijs gaat niet alleen over kennis, maar over samen betekenis geven aan wat je leert.
Wat als je als docent niet meer de alwetende expert hoeft te zijn, maar de gids die studenten helpt hun eigen weg te vinden in een wereld vol kennis, AI-tools en content. In dit artikel deel ik waarom het juist bevrijdend is om niet alles te weten, en hoe kleine verschuivingen in jouw les een groot verschil kunnen maken.
Het dilemma in de klas
Stel je voor: je krijgt een groep eerstejaars voor je neus. Ze komen binnen met nieuwsgierigheid, ideeën en soms ook twijfel. De één wil meteen aan de slag, de ander zoekt nog naar houvast of betekenis. Al snel merk je dat studenten zelf ook veel meenemen: nieuwe apps, AI-tools, trends van TikTok. Ze zijn gewend om zelf te ontdekken en precies dáár ligt jouw kans als docent. Niet als encyclopedie met alle antwoorden, maar als gids die richting en diepgang geeft aan al dat enthousiasme en die onzekerheid.
Een herkenbare zoektocht voor veel docenten, zeker in vakgebieden als ICT, zorg, techniek of marketing, waar ontwikkelingen sneller gaan dan het lesmateriaal. Studenten brengen veel mee, maar missen soms de structuur en het kritisch denken om daar iets van te maken.
Van encyclopedie naar gids
Dat idee dat je als docent alles moet weten? Dat werkt in de praktijk gewoon niet. Goed onderwijs draait zelden nog om zenden, maar om samen leren ontdekken. Studenten brengen hun eigen ervaringen, tools en kennis mee. Jouw rol als docent verschuift van kennisbron naar begeleider die helpt betekenis te geven aan wat er gebeurt.
Dat vraagt een andere houding van de docent: minder zenden, meer begeleiden. In de praktijk betekent dat coachen, luisteren, vragen stellen en ruimte laten. Zoals De Vries, Verhoef en Goei (2026) in Lesson Study beschrijven: leren krijgt pas echt kracht wanneer docenten samen met hun studenten onderzoeken wat werkt.
Wat studenten écht nodig hebben
Als je dit vertaalt naar de praktijk, zie je dat studenten vooral vier dingen nodig hebben:
- Richting, om hun weg te vinden in de overvloed aan informatie.
- Kritisch denken, om ruis van betrouwbaarheid te onderscheiden.
- Structuur, om kennis stap voor stap op te bouwen.
- Vertrouwen, om fouten te durven maken en daarvan te leren.
Zo krijgt de gidsrol vorm in de klas
De rol van gids klinkt misschien mooi in theorie, maar hoe ziet dat er dan uit in de klas van vandaag? In de praktijk zijn het vaak kleine momenten en handelingen waarin je dat verschil maakt. Niet door grote onderwijskundige vernieuwingen, maar door kleine keuzes in houding en taal. Dit zijn een paar manieren waarop die gidsrol concreet vorm krijgt.
- Stel vragen in plaats van direct antwoorden te geven
In een ICT-klas vraagt een student: “Moet ik deze programmeertaal ook leren, want iedereen gebruikt het nu op TikTok?” In plaats van een antwoord te geven, vraag je terug: “Hoe weet je dat dit de juiste tool is? Welke bron vertrouw je?” Zo leert de student kritisch afwegen. - Activeer voorkennis
Laat studenten in een verpleegkundige les vertellen wat ze al weten over het meten van bloeddruk door het bijvoorbeeld te koppelen aan hun bijbaan of stage. Nieuwe kennis landt beter als ze die kunnen koppelen aan wat ze al weten. - Laat studenten samenwerken met duidelijke rollen
In een techniekles kun je binnen een projectgroep taken verdelen: één voor de bouwtekening, één voor materiaalberekening, één voor de presentatie. Zo leert iedereen verantwoordelijkheid nemen en voorkom je ‘meeliften’. - Creëer een klimaat waarin fouten welkom zijn
Een vergeten handleiding in een oefening? Vraag: “Wat zou er gebeuren als je dit overslaat?” Zo wordt een fout een kans om te leren. - Gebruik feedback als spiegel
Tijdens een stagevoorbereiding in de zorg geef je feedback op een gesimuleerde patiëntgesprek: niet “Dat ging niet goed”, maar “Ik zag dat je weinig oogcontact maakte, hoe denk je dat de patiënt dat ervaarde?” Zo reflecteert de student zelf en leert hij verder. - Bouw scaffolding in
Eerst begeleiden, dan loslaten, zodat verantwoordelijkheid geleidelijk verschuift naar de student.
Wat onderzoek ons leert
Wat in de praktijk werkt, wordt ook bevestigd door onderzoek. Zo beschrijft Dweck (2006) in haar theorie over de growth mindset hoe studenten groeien als ze ruimte krijgen om te proberen, te falen en opnieuw te proberen. Leren is geen rechte lijn, maar een proces van vallen en opstaan, mits de docent laat zien dat dat mag. Hattie (2012) benadrukt dat vooral feedback en vertrouwen het verschil maken. Studenten groeien niet van perfecte lessen, maar van een docent die fouten ziet als kans en feedback gebruikt om groei mogelijk te maken.
Ook recent onderzoek sluit daarbij aan. Zo laat TNTP (2024) zien dat hoge verwachtingen van docenten direct bijdragen aan motivatie en leerresultaten. Studenten presteren beter wanneer ze merken dat hun docent in hun ontwikkeling gelooft en laat zien dat inspanning ertoe doet. Juist dat vertrouwen typeert de docent als gids: iemand die niet voor de student loopt, maar naast hem, met richting, realistische doelen en vertrouwen in groei.
Al deze inzichten wijzen dezelfde kant op: goed onderwijs draait om de docent als gids. Niet degene met alle antwoorden, maar degene die meeloopt, vragen stelt en vertrouwen geeft.
Tot slot
Je hoeft dus als docent niet alles te weten. Wat studenten vooral nodig hebben, is iemand die met ze meeloopt, die vragen stelt, richting geeft en het leerproces zichtbaar maakt. Juist in een tijd waarin kennis overal is, wordt de gids belangrijker dan ooit.
En het mooie? Je kunt er morgen al mee beginnen. Stel één vraag terug in plaats van een antwoord te geven en ervaar hoe het gesprek in je klas verandert.
Dweck, C. S. (2006). Mindset: The new psychology of success. Random House.
Hattie, J. (2012). Visible learning for teachers: Maximizing impact on learning. Routledge.
Vries, S. de, Verhoef, N., & Goei, S. L. (2016). Lesson Study: Een praktische gids voor het onderwijs. Coutinho.
TNTP. (2024). The impacts of teacher expectations on student outcomes. TNTP.
de Vries, S., Verhoef, N., & Goei, S. L. (2016). Lesson Study: een praktische gids voor het onderwijs (1e druk). Maklu.
https://books.google.nl/books/about/Lesson_Study_een_praktische_gids_voor_he.html?id=1qwtDAAAQBAJ
0 reacties