Het HOE van (studie)loopbaanbegeleiding

Kernwaarden helpen!

(Studie)loopbaanbegeleiding; op dit moment het meest gehoorde woord in het beroepsonderwijs! Op het MBO maak ook steeds meer in het HBO. Steeds meer opleidingen beginnen te beseffen dat SLB (ik gebruik het in deze blog als verzamelterm) een wezenlijk onderdeel van je opleidingsverhaal moet zijn; een onderdeel dat onze leerlingen en studenten de persoonlijke competentie en vaardigheden meegeeft die ze op de lange weg van het eerste opleidingsjaar tot de dag dat ze stoppen met werken zo nodig hebben om zich staande te houden in een steeds complexere en flexibele (arbeids)maatschappij.

In eerdere blogs heb ik geschreven over competenties van de (studie)loopbaanbegeleider  maar ook over hoe je onderwijs verder kunt ontwikkelen vanuit het verhaal van de Golden Circle: het Waarom, het Hoe en het Wat. In deze blog wil ik deze twee laten samenkomen om je te laten zien hoe je ook naar SLB kunt kijken. Deze zienswijze is onder andere gebruikt bij het opzetten van de SLB-lijnen binnen Edudelta, ROC van Amsterdam en het ROC kop van Noord-Holland.

Uitgaande van de Golden Circle zou je kunnen zeggen dat de Why in het midden staat voor je missie: Waarom hebben we eigenlijk onze opleiding, waarom geven we eigenlijk SLB en wat gaat dat onze leerlingen/studenten opleveren? De tweede cirkel staat voor je visie: Hoe doen we dat dan? Het hoe wordt vaak vertaald in kernwaarden. Kernwaarden zijn die waarden waarvan je met elkaar als team zegt: that’s the way we walk! Kernwaarden zeggen ook alles over je letterlijke gedrag naar elkaar als teamleden, naar studenten in je klas en naar hoe je opleidingsonderdelen ‘onderwijst’.

De eerder genoemde ROC’s hebben nagenoeg dezelfde kernwaarden opgesteld voor hun handelen. Wat betekent dat dan voor de uitvoer van het SLB-verhaal? Hieronder vind je een uitwerking van hoe hun kernwaarden leidend zijn geworden voor de uitvoering van het SLB-programma.

Ik ga hierbij uit van een ROC met de volgende kernwaarden:

• Ambitieus
• Aandacht
• Daadkrachtig
• Betrouwbaar
• Betrokken

Gedrag bij de kernwaarde ‘Ambitieus’

• Als loopbaanbegeleider zorgen we ervoor dat de student steeds nieuwe en andere wegen kan bewandelen. Dat betekent dat we de student uitdagen om alternatieven te bekijken en stimuleren tot ontdekken.
• Als loopbaanbegeleider zorgen we ervoor dat zowel de begeleider als de student creatief blijft denken: loopbaanbegeleiding is geen vast pad met vaste ontwikkelpunten maar vraagt originele standpunten, ideeën en visies.
• Als loopbaanbegeleider maximaliseren we het resultaat; daarbij gaan we uit van een 100% tevredenheid bij de studenten. Daarvoor zullen we in contact moet blijven met de student en hem/haar de mogelijkheid bieden om zowel kritisch naar de begeleiding als naar hun eigen inzet te blijven kijken.
• Als loopbaanbegeleider benoemen we steeds het beoogde resultaat. Dat zorgt ervoor dat er doelgericht gewerkt wordt, dat de student weet waar hij/zij aan toe is en dat ook steeds gecheckt kan worden of de doelstellingen ook daadwerkelijk zijn gehaald. Hierbij gaan we uit van het principe ‘geen doelen stellen is geen evaluatiemogelijkheden’.
• Als loopbaanbegeleider stellen we bovendien uitdagende doelen. Doelen die de student aanzetten tot zelfreflectie, ontwikkeling en leren.

Gedrag bij de kernwaarde ‘Aandacht’

• Als loopbaanbegeleider maken we echt contact met de student. Elke student verdient onze oprechte aandacht en elke student proberen we te binden en te verbinden met onze opleiding. Als studenten zich verbonden voelen met de opleiding voelen ze zich gehoord en gezien, voelen ze zich veiliger en zijn ze meer gemotiveerd om te leren en te ontwikkelen.
• Als loopbaanbegeleider staan we open voor elke student. We zijn steeds nieuwsgierig naar de beweegredenen, motivaties en stappen van de student en proberen deze steeds in verband te brengen met ons onderwijs. Vanuit een volwassen positie proberen we niet te oordelen maar te zoeken naar vragen om de zelfreflectie van studenten op hun handelen te ontwikkelen.
• Als loopbaanbegeleider hebben we interesse in de omgeving van de student. Door ook de omgeving van de student te verkennen krijgen we een completer beeld van hem/haar. Dat stelt ons in staat de juiste vragen te stellen die bij de student leiden tot een beter zelfbeeld en een verhoging van de zelfreflectie. Daarnaast zijn studenten gevoelig voor oprechte belangstelling voor wat hun leven inhoudt en stuurt.
• Als loopbaanbegeleider kunnen we vroegtijdige signalen van (dreigend) uitval of probleemsituaties herkennen. We weten wat er met deze signalen gedaan kan en moet worden: Wat zijn de zorgroutes? Bij wie kunnen we ondersteuning vragen voor dit probleem? Hoe zorgen we ervoor dat de signalen bij de juiste personen terecht komen (hieronder valt ook verwerking van de signalen in een studentendossier)?
• Als loopbaanbegeleider hebben en nemen we voldoende tijd voor onze studenten. Elke student heeft recht op loopbaanbegeleiding. De begeleiding moet zowel kwantitatief als kwalitatief zo optimaal als mogelijk zijn.

Gedrag bij de kernwaarde ‘Daadkrachtig’

• Als loopbaanbegeleider zeggen we waar het op staat. We geven eerlijke maar ook oprechte informatie zodat de student weet waar hij/zij aan toe is en wat van ons verwacht kan worden. Dit zorgt voor voorspelbaar gedrag waardoor de student zich veiliger gaat voelen.
• Als loopbaanbegeleider zijn we enthousiast (we houden van ons vak!). Dat enthousiasme zorgt ervoor dat studenten het prettig vinden om met ons in gesprek te zijn en dat ze het belang van loopbaanbegeleiding net zo voelen als wij dat doen: de vonk!
• Als loopbaanbegeleider nemen we een actieve luisterhouding aan. We zorgen ervoor dat de student zich gehoord en serieus genomen voelt. Het verhaal van elke student is belangrijk en dat laten we merken door écht te luisteren.
• Als loopbaanbegeleider zorgen we ervoor dat elk gesprek een doel heeft. Zoals al eerder is benoemd moet een gesprek betekenisvol en toetsbaar zijn. Dat kan alleen als zowel voor de loopbaanbegeleider als voor de student de doelen helder en uitgesproken zijn.
• Als loopbaanbegeleider zijn we in staat om problemen die de student zelf kan oplossen ook daadwerkelijk bij de student te laten. De loopbaanbegeleider probeert door vragen en suggesties ervoor te zorgen dat de student zoveel als mogelijk tot eigen inzichten en oplossingen komt, zelfs al hebben we het ‘gouden antwoord’ allang voorhanden! 

Gedrag bij de kernwaarde ‘Betrouwbaar’

Als loopbaanbegeleider ‘bijten we ons vast’ in de student. De student weet dat we voor hem/haar gaan en weet wat van ons verwacht mag worden. De student voelt onze echte betrokkenheid.

• Als loopbaanbegeleider zorgen we ervoor dat loopbaanbegeleiding bijdraagt aan de ontwikkeling van de POP en portfolio van de student. Daarvoor is het van belang dat we een eenduidige LOB-lijn hanteren waarbij de ontwikkeling van de student in principe onafhankelijk is van de loopbaanbegeleider als persoon.
• Als loopbaanbegeleider zorgen we ervoor dat elk loopbaangesprek wordt gerapporteerd in het volgsysteem. Daarbij is vooral van belang om die informatie te noteren die enerzijds van belang is voor de ontwikkeling van de student en anderzijds voor collega’s van belang is om tot beter begrip en begeleiding van die student te komen (denk hierbij bijvoorbeeld aan vroegtijdige signalering). Door goede rapportering zorgen we ervoor dat onze gesprekken overdraagbaar zijn maar ook dat we er met de student op terug kunnen komen.
• Als loopbaanbegeleider kennen we de context van het beroep waar de student voor wordt opgeleid. Door die context te kennen zijn we beter in staat effectieve vragen te stellen en ons beter in te leven in de situatie waarin de student zich bevindt.
• Als loopbaanbegeleider zorgen we ervoor dat de loopbaangesprekken voorspelbaar zijn. Door een eenduidige lijn als team te hanteren én door deze lijn duidelijk te communiceren met de studenten weten zij wat hen te wachten staat. Ook het eerder genoemde ‘doelen stellen’ is hierbij van groot belang.
• Als loopbaanbegeleider zorgen we ervoor dat afspraken die we maken ook nagekomen worden. Als we willen dat studenten zich aan afspraken houden (sec; betrouwbaar gedrag vertonen) zullen we dat op de eerste plaats als volwassen professionals zelf moeten doen. Ons gedrag reflecteert op het gedrag van studenten; we hebben een voorbeeldfunctie.

Gedrag bij de kernwaarde ‘Betrokken’

• Als loopbaanbegeleider zorgen we voor een veilige leer- werkomgeving. Een student die zich veilig en op z’n gemak voelt zal minder sociaal wenselijk gedrag vertonen en makkelijker tot zelfreflectie komen. Geen beoordeling maar een open houding, oprechte aandacht en actief luisteren zijn reeds eerder genoemde aspecten die hieraan bijdragen.
• Als loopbaanbegeleider zorgen we ervoor dat onze gesprekken als effectief en prettig worden ervaren door de student. Naast eerder genoemde aspecten van sfeer en veiligheid hanteren we een professionele gespreksvoering waarbij de ontwikkeling van de student centraal staat en niet onze eigen mening en visie.
• Als loopbaanbegeleider leggen we voornamelijk de nadruk op wat wél werkt en (al) goed gaat. We laten de student voortbouwen op de kwaliteiten en succeservaringen die hij reeds heeft. Niet afleren maar bijleren staat hierbij centraal. Bovendien zorgt de focus op het positieve ervoor dat een gesprek (en daarmee de beleving van de student) in een prettige uitdagende sfeer blijft verlopen.
• Als loopbaanbegeleider tonen we betrokkenheid. Studenten hebben bij ons echt het gevoel dat we oprecht geïnteresseerd in hen zijn, dat we daadwerkelijk streven naar het behalen van onze negen droomambities.
• Als loopbaanbegeleider zijn we bereikbaar en benaderbaar. Studenten weten met welke vragen en op welke tijden ze naar ons kunnen komen. Het gaat niet om ‘ten alle tijden’ bereikbaar zijn maar om voorspelbaarheid en vertrouwen.

Ik wil je bij deze uitdagen om samen een aantal collega’s zelf ook eens deze exercitie te doen: wat zijn jullie kernwaarden en wat zeggen die kernwaarden over het gedrag bij, in dit geval, SLB?

Ik hoop dat je gaat merken dat deze manier van kijken een bepaalde structuur biedt en dat je met je collega’s makkelijker en meer op één lijn zit! SLB verdient dat…de student verdient dat!