Positieve groepsvorming: werkvormen groepsdynamica op een rij

Groepsdynamica is een veelbesproken onderwerp waar docenten dagelijks mee te maken hebben. Er zijn meerdere bronnen die geraadpleegd kunnen worden als je je wilt verdiepen in groepsdynamica. Ik heb het boek ‘positieve groepsvorming’ gebruikt, maar een van de meest gebruikte en bekende in onderwijsland is die van Remmerswaal (Handboek Groepsdynamica, 2015).

Werkvormen groepsdynamica in de oriëntatiefase 

Ik sluit de reeks af met werkvormen die je kunnen helpen om het groepsproces positief te beïnvloeden. Ik kies ervoor om met name werkvormen uit de oriëntatiefase weer te geven omdat dit de fase is waar je met de minste inspanning veel effect op de groep kunt hebben.

In elke fase waarin ene groep verkeert, kun je als docent werkvormen inzetten waarbij je de groep een stap verder kunt helpen.

Oriëntatiefase: de fase waarin het belangrijk is dat iedereen elkaar in de groep leert kennen.

Zoals wel eens wordt gezegd ‘zonder relatie, geen prestatie’. In deze fase worden de relaties tussen student en docent en studenten onderling gevormd. Het streven van elke docent is om deze verhoudingen vanaf het begin op een positieve manier op te bouwen. Hieronder drie activiteiten die je als docent aan het begin van een schooljaar kunnen inspireren om goed van start te gaan.

1. Groepsregels bepaal je samen

Regels zijn er niet voor niets, denk maar aan het verkeer. Als er geen regels zouden bestaan, dan zou er een grote chaos op de weg ontstaan. Dit geldt niet alleen voor het verkeer. Ook in de klas zorgt het ontbreken van duidelijkheid voor onrust bij studenten. En omdat een schadeformulier bij ongelukken in groepen nog ontbreekt, is het raadzaam om ongelukken te voorkomen.

GROEPSREGELS BEPAAL JE SAMEN

2. Elke les een Ice breaker of Energizer

Energizers of Ice breakers hebben vaak niets met de leerstof te maken, maar ze kunnen wel een positieve invloed hebben op de groepsvorming. Ze hebben als doel energie op te wekken waardoor studenten loskomen en zich op hun gemak gaan voelen.

Voorbeelden werkvormen groepsdynamica

Hieronder een aantal voorbeelden die je als docent kunt inzetten om elkaar beter te leren kennen:

IN DE RIJ

TWEE WAARHEDEN, EEN SPROOKJE

VOORSTELLEN MET FOTO’S

NOOIT HEB IK …

MET DE HELE GROEP TELLEN

SAMENWERKING TWISTER

3. Coöperatief leren

Om een groepsgevoel te creëren is het belangrijk dat studenten ervaren dat ze samen meer leren dan alleen. Het gaat er hierbij om dat studenten ervaren dat ze elkaar nodig hebben om een doel te bereiken. Dit gebeurt wanneer ze coöperatief leren. Bij coöperatief leren is het wel belangrijk dat er aan de vijf basisprincipes wordt voldaan (Kerpel, 2014):

• Positieve wederzijdse afhankelijkheid: Een opdracht kan alleen slagen als elk individueel groepslid een bijdrage heeft geleverd.
• Individuele verantwoordelijkheid: Elke leerling wordt beoordeeld voor zijn eigen individuele bijdrage aan een samenwerkingsopdracht.
• Directe interactie: Er is fysieke interactie tussen de studenten, ideeën, kennis en meningen worden op deze momenten gedeeld.
• Samenwerkingsvaardigheden: Er wordt los van de opdracht ook nog elke les aandacht besteed aan de vaardigheden die nodig zijn om succesvol te kunnen samenwerken.
• Evaluatie van het groepsproces: Evaluatie van de samenwerking vindt eerst plaats in de groepen en daarna klassikaal.

Voorbeelden werkvormen groepsdynamica

Ten slotte is het belangrijk dat de docent de groepen maakt bij cooperatief leren. Bij de eerste keer is het vooral belangrijk dat de samenwerking zonder problemen verloopt en daarom werkt het beter om groepen te vormen bestaande uit studenten die elkaar kennen. Bij vervolgopdrachten maak je als docent juist heterogene groepen met daarin studenten die elkaar niet goed kennen. Hierdoor dient deze vorm van leren tevens ook als kennismakingsacitiviteit.

Hieronder staan twee coöperatieve werkvormen die je als docent kunt inzetten om het groepsvormingsproces positief te beïnvloeden.

DENKEN – DELEN- UITWISSELEN

PLACEMAT