Van je collega’s moet je het hebben!

Laat je verleiden door ideeën van collega’s.

Afgelopen maand mocht ik een studiedag verzorgen over gedragsproblemen in het onderwijs. Voorafgaand aan deze studiedag was de vraag gesteld casussen uit eigen werkpraktijk aan te leveren omtrent gedragsproblemen. Er waren nul casussen aangeleverd. Interessant dacht ik, als geen enkele docent een casus of vraag aanlevert dan zou dat kunnen betekenen dat deze studiedag niet aansluit bij wat het team nodig heeft? Tegelijkertijd wist ik dat het team zelf had gekozen voor deze invulling van de studiedag. De reactie die het bij mij opriep was; laat ik zelf met casussen komen waarvan ik verwacht dat deze worden herkend! Men had keuze uit 10 casussen gericht op gedragsproblemen die voor komen in het onderwijs en men mocht een eigen casus inbrengen. Gevolg: ineens hadden we 29 casussen…

Wat docenten zelf zeggen… 
“Iedere dag gebeuren er duizenden verschillende dingen. Je dondert als docent van de ene situatie in de andere. Maar als ik moet gaan nadenken over een inbreng, dan weet ik niets meer. Alsof er helemaal niets gebeurd is.” Mijn ervaring is dat docententeams altijd vraagstukken uit de eigen praktijk hebben. Een greep uit de vraagstukken die ik regelmatig hoor in het beroepsonderwijs; Hoe kan ik mijn studenten betrekken en –vooral- betrokken houden? Hoe kan ik mijn les zo inrichten dat ik (beter) aansluit op de beroepspraktijk? Wat te doen bij die student die niet komt opdagen in mijn les? Hoe komt het dat ik die student – of die groep studenten – niet bereik in mijn les? Hoe kan ik eigenaarschap voelen en nemen in een onderwijstijd vol met top-down veranderingen waar ik geen invloed op heb? Of soms pure frustratie: ik word gek van die mobieltjes in de klas! Om de praktijkvragen boven water te krijgen, kun je werken met een inbrengformulier zoals hieronder is weergegeven (De Groot & Nobel, 2001).

Figuur 1. Invulformulier voor casuïstiek Laat deze praktijkvragen van de docenten nou net uitgangspunt zijn voor collegiale consultatie.

Knock-out: Ja maar dat doe ik al lang of nee want dat werkt toch niet!
Mijn passie voor het onderwijs en mijn streven om het onderwijs iedere dag ietsje beter te maken, heb ik niet van een vreemde. Mijn moeder staat al bijna 40 jaar voor de klas. Uitgeleerd? Dat is ze nooit. Ruim een maand geleden is ze naar Amerika gegaan om met eigen ogen te zien hoe het onderwijs daar geregeld is en waarom datgene wat Marzano predikt ‘dat het zou werken in de onderwijspraktijk’, ook daadwerkelijk werkt. Wat haar direct opviel is dat docenten uitermate ver gaan in collegiale consultatie, hetgeen ook kan omdat men elkaar niet de loef afsteekt. Dezelfde veiligheid die de studenten voelen, voelen de docenten. Die veiligheid wordt teniet gedaan op het moment dat docenten in een collegiale consultatie reply-en naar hun collega(‘s) met “ja maar” of “nee want”.

Stel: je hebt een casus ingebracht waarin je aangeeft dat je het moeilijk vindt om de studieloopbaangesprekken efficiënt te laten verlopen in de beperkte tijd die daarvoor staat. Vervolgens dragen je collega’s allemaal ideeën en interventies aan, waarop jij antwoord met “ja maar dat heb ik al lang geprobeerd” of “nee want dat werkt bij mijn studenten niet”. Boem. Je slaat alle kennis, energie en ideeën van je collega’s dood. Het kan irritatie oproepen bij de collega’s: Waarom zijn hun adviezen niet goed genoeg? Waarom wil je er niets mee doen? Daan Roosegaarde heeft een “ja-maar” stoel ontworpen met een stemherkenning erin en op het moment dat je deze twee creatief belemmerende woorden zegt, krijg je een korte maar vrij heftige stroomstoot (Roosegaarde, 2012).

Wat ik alle docententeams zo gun is een methodische manier waarmee het gesprek en daarmee ook de beschikbare tijd goed wordt benut. Op die manier worden uitweidingen voorkomen, blijft iedereen betrokken en ontstaat een begin van een open, veilige sfeer (De Haan, 2001). Ik licht hieronder de roddelmethode toe met een geïntegreerde oplossingsgerichte intervisiestijl, een manier om collegiale consultatie vorm te geven, omdat deze methode in Amerika is geslaagd en omdat ik van docenten in mijn trainingen terugkrijg dat deze methode zo goed werkt. Het zorgt voor herkenning, voor actieve betrokkenheid en geeft antwoord op de vragen die je hebt. Een docent zei heel mooi “Ik heb in deze bijeenkomst ruim een uur gratis advies gehad”.

Roddelen op de werkvloer
Roddelen is een belangrijke indicatie van de verhoudingen op de werkvloer blijkt uit onderzoek. Het kan leiden tot hechte banden tussen medewerkers (Ellwardt, 2011). Roddel er dus maar op los! Gedragsverwachtingen:

• Ben hard op de inhoud, zacht op de mensen
• Ben aardig, behulpzaam en specifiek
• Ben verantwoordelijk voor je eigen gedrag
• The sky is the limit

Tabel 1. De roddelmethode

Figuur 2. De cyclus van de roddelmethode

Checklist voor collegiale consultatie
Zomaar beginnen met collegiale consultatie in een onderwijsorganisatie wordt wel veel gedaan, maar het is de vraag hoeveel er dan ‘beklijft’ en hoeveel risico de organisatie dan loopt. Net als bij andere vormen van deskundigheidsbevordering verdient het aanbeveling de collegiale consultatie in te passen in een schoolontwikkelingsplan: dat wil zeggen in te bedden in het scholingsbeleid, het personeelsbeleid en het kwaliteitszorgbeleid. Is jullie team klaar voor de start en beantwoorden jullie onderstaande vragen met vijf keer ‘JA!’ (in plaats van ja, maar…)

Tabel 2. Checklist voor collegiale consultatie (De Groot & Nobel, 2001).

Probeer het eens met je team. Graag hoor ik of deze blog en de roddelmethode behulpzaam zijn en of je zelf nog aanvullende tips hebt. Ik zou het leuk vinden als je een reactie achterlaat in het reactieveld hieronder. Zoals je weet leren we het meest van en met elkaar. Jouw aanvullingen zijn dus altijd waardevol voor een collega!

Literatuurlijst

• De Groot, A., & Nobel, G. (2001). Een pot met goud. Werkboek intervisie in het onderwijs. ’s-Gravenhage: Elsevier bedrijfsinformatie bv.
• Ellwardt, L. (2011). Roddelen versterkt vriendschappen op de werkvloer. Gevonden op http://www.rug.nl/news/2011/06/100_promotieellwardt Groningen: Rijksuniversiteit.
• Haan, E. de (2001). Leren met collega’s: praktijkboek intercollegiale consultatie. Assen: Koninklijke van Gorcum.
• Roosegaarde, D. (2012). http://www.youtube.com/watch?v=XluxxcxLeXk