Als docent Nederlands op het mbo weet ik als geen ander hoe uitdagend het kan zijn om de aandacht van studenten vast te houden. Lange teksten zonder visuele ondersteuning? Voor veel studenten een reden om snel af te haken. Maar wat gebeurt er als je beeld toevoegt aan woorden? Dan ontstaat er een krachtige combinatie die leren niet alleen toegankelijker, maar ook effectiever maakt.
Het geheim van dual coding
Onderwijsonderzoekers zoals Richard Mayer en Allan Paivio hebben aangetoond dat we informatie beter onthouden als die via twee kanalen binnenkomt: een talig en een visueel kanaal. Woorden en beelden versterken elkaar en helpen studenten om lesstof sneller en diepgaander te verwerken.
Toch zie ik in veel mbo-lesmethodes nog lappen tekst zonder visuele ondersteuning. En dat terwijl we weten dat vooral praktisch ingestelde studenten baat hebben bij een combinatie van tekst en beeld. Waarom laten we dit krachtige leerprincipe dan zo vaak links liggen?
Praktische voorbeelden uit mijn lessen
In mijn eigen lessen Nederlands pas ik het principe van dual coding regelmatig toe. Een paar voorbeelden:
- Samenvattingen als infographics
Laat een student een samenvatting maken van een tekst, maar in de vorm van een infographic. Dit dwingt hen niet alleen om de kern van de tekst te begrijpen, maar ook om deze op een visueel gestructureerde manier weer te geven. - Grammatica uitgelegd met schetsen
Een uitleg over zinsontleding wordt meteen begrijpelijker als ik een zin letterlijk ontleed door pijlen te tekenen en kleuren te gebruiken. Wie wordt nu niet blij van een visueel schema waarin de verschillende zinsdelen helder zijn gemarkeerd? - Stripverhalen als schrijfopdracht
In plaats van de klassieke schrijfopdracht ‘schrijf een kort verhaal’, laat ik studenten een stripverhaal maken. Hierdoor moeten ze nadenken over zowel verhaallijn als beeldgebruik. Dit helpt vooral visueel ingestelde studenten om structuur in hun verhaal aan te brengen. - Leesvaardigheid versterken met beeld
Veel studenten vinden begrijpend lezen lastig, vooral bij abstracte teksten. Een simpele truc: ik laat ze voorafgaand aan het lezen een afbeelding bekijken die de kern van de tekst verbeeldt. Hierdoor activeren ze hun voorkennis en begrijpen ze de tekst beter.
Maar let op: less is more
Het is verleidelijk om een PowerPoint vol te stoppen met plaatjes, gifjes en grafieken. Maar onderzoek laat zien dat te veel visuele prikkels juist averechts werken. Het coherentieprincipe van Mayer stelt dat alleen relevante beelden het leerproces ondersteunen. Een overdaad aan decoratieve afbeeldingen kan studenten juist afleiden.
Daarom kies ik mijn beelden zorgvuldig uit. Bij een instructie over tekststructuren toon ik bijvoorbeeld een duidelijke infographic over verschillende tekstsoorten, zonder overbodige opsmuk. Het doel is altijd om het beeld de woorden te laten versterken, niet om de presentatie ‘leuker’ te maken.
De kracht van tekenen
Tekenen in de les? Absoluut! Uit onderzoek blijkt dat zelfs eenvoudige krabbels de verwerking van informatie verbeteren. Dit heet ‘sketchnoting’ en is een geweldige manier om studenten actief te betrekken bij de lesstof. Laat ze bijvoorbeeld een mindmap tekenen in plaats van een opsomming maken. De kans is groot dat ze de informatie beter onthouden. Trek dus die wisbordjes weer uit de kast en laat ze lekker tekenen!
Conclusie
Beelden zijn geen versiering, maar een essentieel hulpmiddel in het leerproces. Of het nu gaat om grammatica, begrijpend lezen of schrijfvaardigheid, een combinatie van woord en beeld maakt leren effectiever. Als docenten hebben we de taak om deze kennis in de praktijk te brengen en zo onze studenten optimaal te ondersteunen.
Dus de volgende keer dat je een tekst op het bord schrijft of een PowerPoint maakt, vraag jezelf af: kan ik dit ook visueel ondersteunen? Grote kans dat je studenten het je zullen danken!
Surma, T., Vanhoyweghen, K., Sluijsmans, D., Camp, G., Muijs, D., & Kirschner, P. A. (2019). Wijze lessen: Twaalf bouwstenen voor effectieve didactiek. Ten Brink Uitgevers.
0 reacties