Hoe voorkomen we dat de docent gillend gek wordt?
“Kunnen we ook online inloggen?”
“Ik zit in quarantaine, kan ik online meedoen?”
“Ik zie de klas wel maar u niet….”
“Meneer, u staat voor het scherm, ik zie alleen uw rug”.
Kortom: we hebben een uitdaging in het realiseren van blended onderwijsvormen. In deze blog geef ik je een aantal praktische tools die hulp kunnen bieden. Ik richt me hierbij specifiek op onderwijs in online/fysiek gemengde groepen.
Eerst maar eens definiëren waar we het over hebben. Veel begrippen lopen door elkaar of worden ook voor andere doeleinden gebruikt. Waar hebben we het over bij hybride, blended, online, synchroon en a-synchroon onderwijs?
We spreken van hybride onderwijs wanneer er in het onderwijsontwerp een keuze gemaakt wordt over de wijze waarop kennis en vaardigheden ontwikkeld worden. Dit kan enerzijds door lessen te volgen of anderzijds door mee te doen bij het oplossen van een vraagstuk. Ook de aard van een leersituatie maakt verschil. Is het een realistische situatie of is de leer- en oefensituatie bedacht door de docent? Dit idee van hybride leren is beschreven door Zitter et al. (2016). Een grafische weergave zie je in figuur 1.
figuur 1
Bij blended learning verrijken we de leeromgeving van de student door in het ontwerp een bewuste keuze te maken tussen fysiek op de locatie van de opleiding (of stage) of online, tussen synchroon (interactie op hetzelfde moment) of a-synchroon (ieder op een zelfgekozen moment), individueel of in groepen, leren van een expert of leren van collega studenten. Blended learning maakt een afgewogen keuze tussen al deze facetten om tot een zo goed mogelijke leeromgeving te komen (Last & Jongen, 2021).
Wat is het probleem?
Zoals in de inleiding geschetst is chaos het probleem. Technisch werkt het vaak matig in online/fysiek gemengde groepen, de didactiek is niet aangepast en de groepsdynamica is niet optimaal. Chaos is dan het logische gevolg.
Waarom is dit probleem er?
Studenten hebben vorig jaar gemerkt dat het goed mogelijk is om lessen online te volgen. Wanneer zij er nu fysiek niet kunnen zijn, is de vraag natuurlijk gerechtvaardigd of ze ook online de les kunnen volgen. Maar ook vanuit de opleiding is er soms de wens dat maar de helft van de studenten aanwezig is. Bijvoorbeeld om afstand te houden of om de beperkte ruimte in het gebouw optimaal te gebruiken.
Het gevolg is dat de docent er een extra taak in het klassenmanagement bij krijgt. Er is niet alleen voorbereiding en logistiek nodig in het lokaal, maar ook de studenten die online de les volgen vragen aandacht. Dit vraagt extra technische vaardigheden, didactische lenigheid, kennis van groepsdynamiek en vertaling naar efficiënt klassenmanagement.
Ben jij klaar voor blended onderwijs aan gemengde groepen?
Wat als we er niks aan doen?
Wat zou er gebeuren wanneer we niet sturen op deze blended vormen van onderwijs? Wat mij betreft is er een aantal scenario’s denkbaar:
- Het online/fysiek gemengd onderwijs sterft snel uit. Docenten steken er geen energie in waardoor de studenten er geen meerwaarde in zien. De situatie van pre-Corona komt terug: “Beste student, als je er niet bent, heb je pech.”
- Docenten die de meerwaarde inzien van online/fysiek gemengde groepen besteden veel (vrije) tijd aan het organiseren, inrichten en technisch voorbereiden van het onderwijs. Studenten zullen dit erg waarderen en tevreden zijn. Ik vermoed dat de betreffende docenten rond de kerstvakantie gillend gek en/of zeer bekwaam geworden zijn.
- Er ontstaat een gepolariseerde discussie tussen de groep die vindt dat fysiek onderwijs in de school de norm is en de groep die vindt dat we de leeropbrengst van online onderwijs effectief moeten inzetten. Tijdens het HIT-Event in maart 2021 heb ik al betoogd dat er een enorm energieverlies optreedt wanneer je de fysieke context weer als norm gaat gebruiken.
Kan online/fysiek gemengd onderwijs op een goede manier worden uitgevoerd?
Dat kan zeker!
Hieronder de criteria onder welke condities een docent dit vorm kan geven:
Gedeelde teamvisie
Zorg dat je er als onderwijsteam collectief achter staat en ook de beelden over het HOE goed met elkaar deelt. Een gedeelde visie op online/fysiek gemengd onderwijs is essentieel om er een succes van te maken.
Technische voorzieningen
Zorg voor de technische voorzieningen. Lesgeven aan gemengde groepen werkt alleen bij de gratie van een goede techniek.
Dit betekent:
- Goed geluid zodat de spreker goed te verstaan is, de vragen uit de online groep hoorbaar zijn voor de fysieke groep en omgekeerd. Storende geluiden worden zoveel mogelijk weggehaald door een filter.
- De kwaliteit van de internetverbinding van alle gebruikers dient van voldoende bandbreedte te zijn. Wanneer je verbinding niet goed is, kun je niet deelnemen.
- In het fysieke lokaal zijn er bij voorkeur twee projecties. Eén projectie met de diapresentatie of video’s en een tweede scherm met de online deelnemende studenten.
- Tot slot volgt de camera bij voorkeur de docent. Wanneer de docent beweegt door de klas blijft hij of zij in beeld. Helemaal ideaal is het wanneer de student die fysiek een vraag stelt, ook in beeld komt.Het spreekt voor zich dat deze technieken uitgebreid getest moeten worden. Doe dit eerst met collega’s voordat je live gaat met studenten.
Omgangsvormen en interactie
Vanuit de groepsdynamica is het noodzakelijk dat de harde structuur goed wordt beschreven. Onderdeel van de harde structuur (alles wat vast ligt in voorzieningen, documenten en afspraken) zijn de bovengenoemde technische voorzieningen. Maar maak ook heel heldere afspraken met de student over de omgangsvormen. Hoe gaan we bijvoorbeeld om met het stellen van vragen (direct tijdens een instructie of achteraf)? Wie volgt de vragen in een eventuele chat (gebruiken we de chat?)? Hoe werken we in subgroepen? Zijn die ook gemengd of is er een online groep en een fysieke groep?Leg alle afspraken die je maakt goed vast en ben streng op de naleving van deze ‘regels’.
Een kenmerkende eigenschap van groepen en klassen is de onderlinge interactie. Wil je een succes maken van online/fysiek gemengde groepen dan is er aandacht nodig voor de inhoud en het proces van de interactie.
Wanneer je als docent bijvoorbeeld met je rug naar het scherm staat waarop de online studenten te zien zijn, is het niet mogelijk om de non-verbale signalen goed op te vangen. Je bent bovendien al druk genoeg met de groep die fysiek aanwezig is. De meest ideale oplossing is een collega vragen om mee te doen in je les. Je hebt dan direct het vraagstuk van intercollegiale lesbezoeken opgepakt. De collega kan de betrokkenheid en signalen van de onlinegroep in de gaten houden en deze benoemen en bevragen indien nodig. Wanneer een collega teveel gevraagd is, is een stagiaire of een student-assistent (ouderejaars) wellicht een goede mogelijkheid.
Experimenteren
Zoals met iedere innovatie en nieuwe situatie is het wenselijk om van het werken met online/fysiek gemengde groepen een leerproces te maken. Dit betekent experimenteren, de effecten meten, reflecteren, bijstellen en opnieuw experimenteren. Gun jezelf de ruimte, individueel en als team, om fouten te maken en het opnieuw te proberen.
Betrek studenten
De laatste suggestie is om studenten te betrekken bij de uitvoering. Maak hen onderdeel van het experiment. Laat ze meedenken in de techniek en de didactische invulling van het werken met gemengde groepen. Wanneer je studenten medeverantwoordelijk maakt voor het werken met gemengde groepen wordt het leerproces versneld en ontstaat wederzijds begrip dat de situatie nog niet perfect werkt.
Bronnen
Last, B., & Jonge, S. (2021). Blended learning en onderwijsontwerp. Van theorie naar
praktijk. Boom Uitgevers, Amsterdam.
0 reacties