Dit is sowieso herkenbaar voor veel onderwijscollega’s: Een prachtig teamjaarplan, keurig opgeleverd na drie hei-dagen, vijf vergaderingen en een creatieve brainstormsessie met geeltjes en stiften door de teamleiders. En dan… belandt het in een mapje. In Teams. Waar niemand meer in kijkt.
Dat klinkt misschien cynisch, maar in veel onderwijsteams is dit de realiteit. Er zijn wel doelen, maar geen eigenaarschap. Er is wel beleid, maar geen verbinding met de praktijk. En ondertussen vragen we ons af waarom het team niet in beweging komt.
In aflevering 3 van onze podcast Het Onderwijscafé gingen we hier dieper op in. Want doelen stellen is geen invuloefening. Het is een gezamenlijke zoektocht naar wat er écht toe doet. En precies daar komen de ambitiekaarten en kwaliteitskaarten om de hoek kijken.
Eerst even terug: waarom is dit belangrijk?
Omdat het niet om de kaarten zelf gaat, maar om wat ze mogelijk maken.
Ze helpen teams om samen na te denken over vragen als:
- Wat willen wij bereiken in ons onderwijs?
- Wat gaan studenten hiervan merken?
- Wat moeten wij als team doen om daar te komen?
- En hoe zorgen we ervoor dat dit niet vervliegt, maar juist blijft leven?
Het gaat dus niet om het vastleggen van ieder detail, maar om richting, helderheid en houvast. En dat is precies wat bijdraagt aan Collective Teacher Efficacy: het gedeelde geloof dat we als team het verschil kunnen maken voor studenten. Zoals Hattie (2018) het beschrijft: één van de sterkste voorspellers van leerwinst.
Ambitiekaarten: de stip op de horizon (en hoe je daar komt)
Ambitiekaarten helpen je om ambities niet alleen te dromen, maar ook te plannen. Je beschrijft waar je naartoe werkt, hoe succes eruitziet, welke stappen nodig zijn en wie wat oppakt. Denk aan:
We willen dat onze studenten actiever deelnemen aan lessen en beter voorbereid zijn.
In plaats van dit alleen in een beleidsstuk te zetten, maak je het concreet:
- Op korte termijn: Iedere les start met een check-in waarbij studenten hun leerdoel benoemen.
- Langere termijn: Studenten plannen hun leerproces actief met een portfolio-opzet.
En ondertussen: meten, reflecteren en bijstellen. Niet omdat het moet van bovenaf, maar omdat het werkt. Voor studenten én voor het team. We werken samen aan onderwijskwaliteit.
Kwaliteitskaarten: van “ieder z’n eigen aanpak” naar rust en eenheid
We hoeven je vast niet te vertellen hoe vermoeiend het is voor studenten als elke docent andere regels heeft. Hier is de telefoon aan, daar moet-ie in een bak. De ene docent geeft feedback via WhatsApp, de ander via Teams — en sommigen nergens op. Ook Tom Bennett (2020) heeft een boek van ruim 400 pagina’s gewijd aan ‘regie in de klas’. Behalve dat al die verschillende regels en afspraken vermoeiend en frustrerend zijn, zijn ze ook niet ondersteunend aan het leerproces. Denk aan de cognitive load theory (Sweller, 1988) waarbij een student maar een bepaalde hoeveelheid kennis tot zich kan nemen en als je dit al half opvult met nieuwe regels, dan blijft er weinig ruimte over voor het opdoen van kennis en vaardigheden. Zonde!
Kwaliteitskaarten helpen om dit te stroomlijnen, zónder te vervallen in bureaucratie. Je beschrijft op teamniveau: “Zo doen wij dat hier.”. Denk aan:
- Hoe start een SLB-gesprek?
- Hoe gebruiken we onze ELO?
- Wat bedoelen we eigenlijk met ‘activerende didactiek’?
Het is niet rigide, maar wél richtinggevend. En dat geeft rust — voor studenten én docenten.
De kracht zit in samen
Wat beide kaarten zo sterk maakt, is dat ze voortkomen uit het team zelf. Niet uit Excel-sheets vol taakuren of vanuit de wens om alles ‘in control’ te hebben. Maar vanuit een gedeeld verlangen naar beter onderwijs. En ja, dat betekent dat je ook met elkaar moet praten over wat belangrijk is. Dat je soms kiest om minder te doen, maar dat wél goed.
Dus:
- Begin bij de bedoeling: Wat moeten studenten hiervan merken?
- Formuleer samen: Wat is onze taal, onze stijl, onze aanpak?
- Houd het levend: Hang het op, bespreek het, gebruik het in je cyclus.
- Beperk je: Eén ambitiekaart is al een mooi begin.
Begin klein
Je hoeft het niet allemaal tegelijk te doen. Begin klein. Pak één thema, formuleer samen een ambitie en maak daar een ambitiekaart van. Of werk één kwaliteitskaart uit rondom een alledaagse situatie waar nu veel verwarring over is.
Gebruik de kaarten niet als eindpunt, maar als start van een gesprek. Want uiteindelijk gaat het niet om de kaart op papier, maar om het gesprek dat je als team voert over wat jullie belangrijk vinden in jullie onderwijs.
Download hier de kaarten
En luister aflevering 3 van onze podcast Het Onderwijscafé voor inspiratie uit de praktijk.
Kwaliteitskaarten en ambitiekaarten zijn gebaseerd op: En wat als we nu weer eens gewoon gingen lesgeven? & De school als werkplaats – Eva Naaijkens & Martin Bootsma
Bronnen:
Bennett, T. (2020). Regie in de klas: Gedragsmanagement voor iedere docent. Uitgeverij Pica.
Donohoo, J., Hattie, J., & Eells, R. (2018). The power of collective efficacy. Educational leadership, 75(6), 40-44.
Naaijkens, E., & Bootsma, M. (2020). De school als werkplaats: Systemisch werken aan kwaliteit in het voortgezet onderwijs. Cedin.
Naaijkens, E., & Bootsma, M. (2021). En wat als we nu weer eens gewoon gingen lesgeven? Cedin.
Sweller, J. (1988). Cognitive load during problem solving: Effects on learning. Cognitive science, 12(2), 257-285.
0 reacties