Van visie naar iedere dag boeiend onderwijs met hoge impact

Het deugt toch niet…

• als studenten klagen over docenten die bij wijze van kennisoverdracht you tube filmpjes laten zien die ze zelf al láng hadden gezien?
• als studenten thuis zitten te niksen vanwege te weinig contacttijd (HBO) óf op school zitten te niksen vanwege teveel contacttijd (MBO)?
• als studenten geen tijd of zin meer hebben in hun opleiding omdat ze het belang er niet meer van inzien?
• als…(vul maar aan).

Studenten actief aan het leren zetten en houden, en enthousiast maken voor het vak, dat is denk ik waar iedereen die in het beroepsonderwijs werkt elke dag voor op staat. Niet elke dag zo hoogdravend misschien, want je wil natuurlijk ook gewoon de hypotheek betalen, maar tóch: werken in het onderwijs, daar kíes je voor.

Ik heb leuk werk: ik kom steeds vaker onderwijsteams tegen, in mbo én hbo, die samen zoekend zijn naar hoe ze hun studenten in actieve(re) stand krijgen. Dat studenten zélf verantwoordelijkheid nemen voor het leren, dat ze intrinsiek gemotiveerd zijn om elke dag weer opnieuw zich in dat leren te storten. Nou ja, je kent het wel. Mogelijk ben jij ook zo’n docent en werk jij ook in zo’n team.

Steeds meer teams zijn zich bewust dat het werken vanuit een visie helpt. Veel teams hebben inmiddels een visie op leren, die zich vertaalt in uitgangspunten, waarmee ze onderwijsactiviteiten kunnen ontwerpen die de studenten ook daadwerkelijk aanzetten tot leren. De 7 bouwstenen van High Impact Learning¹ (HILL, Dochy, 2016) zijn een mooi aanknopingspunt. Niet voor niks hebben wij de doorslag gemaakt naar High Impact Teaching (HIT. OAB Dekkers, 2017).

Stel je voor, je zit in zo’n team dat vanuit visie gaat experimenteren met zeg, de uitgangspunten van HILL. Je werkt al projectmatig, jullie roosteren in blokken in plaats van pv lesuren, spreken al van leeropbrengsten, hanteren rubrics en leerbevorderende feedback, en zetten congruent daarmee als team ook grote stappen: je werkt met kennisdelingen in plaats van teamvergaderingen, jullie ontwikkelen samen met studenten en werkveld nieuw onderwijs etc etc. En de eerste resultaten zijn positief! Studenten komen in de actiestand.

En toch mist er iets…

Want hoe ga  je er nu voor zorgen dat het niet blijft bij experimenten maar ook daadwerkelijk verankerd blijft in het onderwijs? Dat studenten de samenhang van alle onderwijsactiviteiten voelen, en er betekenis aan kunnen verlenen. Ik kom steeds vaker vragen tegen als: Hoe creëer je nou, en ik citeer, die “wezenlijk andere leerhouding bij de student”?  Ik werk met een team dat op zoek is naar “een vorm van praktijkgericht leren met reële opdrachten uit de praktijk die aanzetten tot onderzoeken, kennis constructie en leren op alle vlakken volgens de 7 bouwstenen van HILL”. En een ander team “we werken met hele actieve werkvormen, maar op de een of andere manier ziet de student dan nog niet de samenhang”. “We willen dat onze visie vertaald wordt naar een duidelijke onderwijsaanpak, die we ook goed kunnen uitleggen aan ouders en studenten, onze wijze van werken”.

De verbinding

Wat je dan mist is een verbinding. Een verbindend concept tussen jullie goed geformuleerde visie en jullie daaruit voortgekomen onderwijsactiviteiten. Want je wilt graag dat die visie zich vertaalt in alle aspecten van het onderwijsprogramma, en dat daar ook een logische opbouw in zit². In andere woorden: wat je nodig hebt is het vertalen van je visie naar:

• een didactisch concept waarmee je kunt werken (een aanpak)
• een bouwtekening van je onderwijs- en toets-programma voor opbouw, samenhang en niveau
• en een bijpassende jaar/periode/week-structuur om het in te organiseren.

Zodat alle onderwijsactiviteiten passen binnen een aanpak die het leren en de leerroute voor de studenten structureert en inzichtelijk maakt. In onderstaande afbeelding heb ik het roze omcirkeld.

En of het nu HILL is, projectgestuurd onderwijs, ontdekkend, ontwerpend,  ACTIEF of  ondernemend leren is: je bedenkt het samen, want je gaat het ook samen doorvoeren, tot in de vezels van je onderwijsprogramma.

Een aanpak: actieve ontwerpdagen

Het beste werkt het als je dit proces samen met het team aanpakt. Het liefst via action learning: door met elkaar te onderzoeken, ontdekken, ontwerpen en ontwikkelen. Je komt met zijn allen in de actiestand door gezamenlijke ontwerpsessies te organiseren, waarin je met het hele team via gerichte opdrachten werkt aan:

• Een helder didactisch concept, waarin je uitgangspunten (bv de bouwstenen van HILL) leidend zijn (‘zo pakken wij ons onderwijs aan’).
• De opbouw van de opleiding (waaronder onderscheid maken in niveaus adhv rubrics die te gebruiken zijn om te waarderen en om te beoordelen).
• Uitgewerkt in een opleidingsstructuur waarbinnen de onderwijsonderdelen/projecten een plaats kunnen vinden (een jaarplanning).
• Uitgewerkt in een weekrooster, dat duidelijk maakt hoe het onderwijs binnen een week georganiseerd is (een weekplanning)
• Een helder beeld van de betekenis van de rol van de docent (kan ik dit/wil ik dit/wat moet ik nog doen?).
• En dit alles vertaald in ‘een goed verhaal’ met vormgeving (film, animatie beeld, magazine) dat bruikbaar is voor communicatieve doeleinden.

Een voorbeeld: een team op expeditie

De docenten van het team ICT & development van ROC A12 werken samen met een groep studenten in een serie expeditiedagen aan het nieuwe onderwijs, dat vanaf september moet gaan draaien in het nieuwe gebouw.  Een expeditie, want ze weten ongeveer waar het uit moet komen (hun visie is geformuleerd, de HIT-bouwstenen zijn de kapstok), maar de weg er naartoe, dat is zoeken, obstakels en uitdagingen tegenkomen, je neus stoten en overwinningen boeken. Hun expeditie is volkomen congruent met het leerproces dat de studenten straks gaan doorlopen.

Hoe werken we dan? Op elke expeditiedag staat een concreet thema centraal. De uitgangspunten zijn de bouwstenen van HIT.

We beginnen de dag met een concrete (onderzoeks)vraag en werken vervolgens in een aantal stappen in groepjes toe naar het gezamenlijke antwoord. Aan het einde van de dag ligt er dus iets concreet klaar, hebben we samen ontwikkeld en kennis gedeeld, en is het beeld van het nieuwe onderwijs weer een stapje helderder. De output van elke expeditiedag, bepaalt telkens de werkagenda voor de periode naar de volgende expeditiedag toe; het proces staat dus niet stil. En de studenten doen als volwaardig partner mee. Binnenkort gaan we binnen de expeditie verder experimenteren: we gaan het nieuwe didactisch concept simuleren in een grote ‘lege’ locatie. Door te ervaren wat het met je doet, kunnen de docenten het didactisch concept bijschaven, en zichzelf er ook beter op voorbereiden.

Heb jij in jouw team een echt verbindend concept, waardoor studenten écht met hoge impact leren? Wil je het delen? Heel graag!

Oh je mist het nog? Ga er, met je collega’s, dan actief naar op zoek! Organiseer het proces, en daag jezelf uit. Want het deugt toch niet.. als we zelf ook niet meer leren.

Marion, maart 2018

Noten.

1. High Impact learning that Lasts, Filip Dochy, 2016.
2. Wij gebruiken bij dit soort onderwijs-ontwerpprocessen de schoolnavigator als ‘bril’ om te bezien hoe een concept doorwerkt in alle facetten van een onderwijsorganisatie.