Waarom hebben studenten liever passief onderwijs? (Deel 4)

Gedurende mijn blogserie van 2018 probeer ik antwoord te geven op de vraag ‘Wat is er nodig om proactieve studenten te krijgen?’ Inmiddels heeft dit geresulteerd in een model met vier assen. Om de passieve houding van studenten te doorbreken, is het belangrijk dat je als docent vertrouwen en ruimte geeft voor eigen inbreng. Door studenten gelijkwaardig te benaderen, als een competent persoon in ontwikkeling, kun je het patroon van passiviteit doorbreken. Oftewel je moet als docent studenten aanmoedigen om onderling in discussie te gaan, met nieuwe ideeën te komen en samen met hen tot beslissingen komen. Het risico is echter: eindeloze discussies en besluiteloosheid. Oftewel: géén proactieve studenten. Hoe dit komt en wat je juist wél moet doen, licht ik toe in deze blog.

De zoektocht

Benieuwd hoe ik, samen met jullie reacties, ben gekomen tot ‘het model voor proactieve studenten’, lees dan de blogs van 3 april,10 juli en 9 oktober. Hoewel onderstaand model wellicht logisch klinkt, hebben veel studenten de behoefte aan docenten die hen vertellen ‘wat en hoe zij het moeten doen’. Door hierin mee te gaan stimuleer je echter precies wat je niet wilt: passieve studenten die niet kritisch zijn of zelf op onderzoek uitgaan. Naast de eigen inbreng is het ook belangrijk dat studenten het gevoel krijgen dat zij het kunnen. Studenten hebben vaak onvoldoende vertrouwen in hun eigen competentie. Neem de inhoud die de student zelf inbrengt dan ook heel erg serieus. Geef studenten feedback, complimenteer de moeite en leer studenten dat fouten maken mag. Geef hierin zelf het goede voorbeeld. Oftewel durf ook jouw eigen waarheden los te laten en vergis je eens.

Het model voor proactieve studenten

Wat breder trekken

In deze blog wil ik de discussie graag wat breder trekken. Het gaat namelijk niet alleen over ‘passieve of proactieve studenten’, het gaat over ‘passieve of proactieve mensen’. Als we op deze manier naar het vraagstuk kijken, dan zie ik een parallel naar de vele onderzoeken die er plaats hebben gevonden op het gebied van leiderschap. In die onderzoeken wordt er gesproken over leiderschap dat medewerkers motiveert, stimuleert en ervoor zorgt dat mensen zich verantwoordelijk en betrokken voelen. Met dit inzicht kunnen we ook naar bovenstaand model kijken. Er is namelijk een grote valkuil: een leiderschapsstijl waarbij medewerkers, oftewel studenten, niet worden geleid. Normen en regels zijn zo flexibel dat bijeenkomsten vaak oeverloos en onbevredigend zijn. Het is de kunst om als docent wel te leiden, om duidelijk te maken welke normen en afspraken wél vastliggen én om studenten daarin actief te laten participeren. Kijk eens naar onderstaand filmpje waarin Ben Tiggelaar de verbinding legt met het beklimmen van Himalaya. Zie het beklimmen van deze berg eens als metafoor van een studie: het succesvol behalen van de eindstreep, zonder dat studenten struikelen en afvallen.

In het model voor proactieve studenten wordt dan ook gesproken over ‘eigen inbreng’, niet over gehele vrijheid. We willen niet meer terug naar de tijd van het competentiegericht onderwijs waarbij docenten vanuit het principe ‘met de armen op de rug onderwijzen’, handelen vanuit het gevoel dat hun armen op hun rug vastgebonden waren. Ofwel: docenten passen een leiderschapsstijl toe waarbij studenten eigen inbreng hebben en mogen meedenken. Ook studenten hebben namelijk een beeld over hoe zij succesvol de top kunnen bereiken.

Uiteraard ben ik, net zoals bij alle andere blogs, benieuwd naar jouw reactie. Herken je dit model? En heb je tips om de balans tussen ‘leiden’ en ‘actief participeren’ te houden? Of heb je andere toevoegen of misschien wel commentaar/feedback op dit model? Ik hoor het graag!