Reactie op het blog van Marleen Soetens Toen ik het blog van Marleen Soetens las, dacht ik meteen: eindelijk zegt iemand het hardop. Taalonderwijs is niet alleen de verantwoordelijkheid van de docent Nederlands. Sterker nog: als we willen dat studenten echt vooruitgaan, in hun studie én straks in hun werk, dan moeten we met z’n allen aan de bak. Ik werk als docent Nederlands in het groene mbo, bij de opleidingen tot hovenier en monteur mobiele werktuigen op niveau 2, 3 en 4. De meeste studenten zitten in een BBL-traject. Dat betekent: één dag school, vier dagen werk (minimaal). Mijn uurtje Nederlands per week moet dus raak zijn. En liefst ook nog leuk. Want hoe bereik je jongeren die ‘taal’ vooral associëren met iets wat niet voor hen is bedoeld? Iets waar ze niet goed in zijn?
De kracht van een Donald Duck
Een van mijn studenten, een BBL’er niveau 3, zei een paar weken geleden: “Ik vind lezen gewoon stom, mevrouw.”. Ik had hem kunnen overtuigen van het tegendeel, maar ik besloot eerst gewoon te vragen: “Wat lees je dan wél graag?”. Zijn antwoord: “De Donald Duck.”. De week erna liep ik het lokaal binnen met een gloednieuw exemplaar. Zijn gezicht lichtte op. “U heeft het onthouden!” zei hij. Natuurlijk had ik dat. Ik maakte een opdracht bij het verhaal en hij ging aan de slag. Binnen 10 minuten was hij klaar. Alles goed. Geen frustratie, geen tegenzin. Gewoon: lezen, begrijpen en toepassen. Omdat het ergens over ging – voor hém. Daarnaast ontstond er ook andere leuke bijvangst, want studenten waren verbaasd over de Donald Duck en vroegen of ze ook boeken mee mochten nemen die ze leuk vonden en één student had nog wel wat oude Duckies die hij wel wilde uitdelen. Het gesprek over taalplezier begon!
Taalbewust vakonderwijs
In het kennispunt Taal en Rekenen wordt terecht genoemd dat taalontwikkeling een taak is voor het hele onderwijsteam. Contextrijk lesgeven en taalbewust onderwijs zijn daarbij sleutelbegrippen. Maar dat is geen vanzelfsprekendheid. Binnen mijn eigen team zie ik dat de taaldoelen van Nederlands nauwelijks bekend zijn bij de vakdocenten. Hoe kunnen zij hierop inhaken, als ze niet weten waar wij aan werken? Tegelijk weet ik vaak te weinig van hún doelen. Dus hoe weet ik waar mijn lessen betekenisvol kunnen aansluiten? Daar ligt voor mij een eerste to-do: taaldoelen actief afstemmen met collega’s. Niet als een verplicht nummertje, maar juist om samen onderwijs te maken dat studenten helpt én raakt.
Geïnspireerd door Marleen: mijn 5 concrete acties
In haar blog noemt Marleen een aantal waardevolle tips. Ze sluiten aan bij mijn praktijk. Dit zijn mijn eigen vertalingen en voorbeelden:
- Integreer taaldoelen in de lesplanning Ik wil vanaf de start van een project of thema samen met vakdocenten kijken: Wat zijn onze taaldoelen? Waar kunnen we elkaar versterken? Bij het vak Bomenkennis bijvoorbeeld, moeten studenten een verslag maken. In plaats van dit ná hun Nederlandse les te doen, kan ik helpen om een format te maken met ondersteunende zinnen, verbindingswoorden en voorbeeldzinnen.
- Gebruik visuele ondersteuning Mijn studenten zijn doeners. Bij opdrachten maak ik daarom stappenkaarten met pictogrammen of een praatplaat met kernwoorden. Tijdens een les over stappenplannen liet ik eerst een video zien van een duidelijk stappenplan. Pas daarna begonnen we aan het oefenen. Dat hielp enorm om taal tastbaar te maken.
- Stimuleer actieve taalproductie Studenten leren taal vooral door ermee aan de slag te gaan, niet door mij te horen praten. Mijn streven is: zij aan het woord, minimaal 80% van de tijd. Door in tweetallen te werken, durven ook de stillere studenten meer te zeggen. Ik hoor dan zinnen als: “Dus eerst moet je de grond meten, toch?” en “Volgens mij moet je die volgorde anders doen.”. Dat zijn precies de momenten waarop taal tot leven komt.
- Werk als taaldocent mét je team, niet ernaast Dit punt wil ik de komende periode actiever oppakken. Ik merk dat studenten in sommige vakken worstelen met vaktaal. Een mooi voorbeeld is de lange plantenlijst die ze uit hun hoofd moeten kennen, in zowel het Nederlands als het Latijn. Samen met de vakdocent wil ik kijken hoe we studenten beter kunnen ondersteunen in het leren van nieuwe woorden. Ik denk aan het aanleren van geheugensteuntjes, het gebruik van kaartjes of ezelsbruggetjes, of een stappenplan: eerst herkennen, dan benoemen, dan gebruiken. Door dit soort taalstrategieën samen in te bouwen in het vakonderwijs, help ik studenten niet alleen met Nederlands, maar vooral met het begrijpen van hun beroepstaal.
- Vraag (en bied) ruimte in het rooster Samen met collega’s onderzoeken we hoe we vakken meer kunnen integreren. Het idee is dat studenten tijdens een vakles zowel inhoudelijke begeleiding krijgen van de vakdocent als ondersteuning op taalgebied van mij als docent Nederlands. Dit kan bij presentaties zijn, waarbij ik let op structuur en formuleringen, maar ook tijdens praktische opdrachten. Dan kijk ik bijvoorbeeld mee over hun schouder als ze vakwoorden moeten leren of een verslag schrijven. Zo kan ik direct helpen bij zinsopbouw of spelling, precies op het moment dat het ertoe doet. Maar dan moet ik er wél bij kunnen zijn. Daarom wil ik actief ruimte vragen in het rooster voor deze samenwerking, niet als extraatje, maar als vast onderdeel van ons onderwijs.
Lezen als kansengelijkheid
Zoals ik in een eerder blog al schreef, gaat lezen niet alleen over vaardigheid. Het gaat ook over kansen. Jongeren die weinig lezen, ontwikkelen minder woordenschat, begrijpen minder van de wereld en haken sneller af op school. En dat is precies wat we níet willen, zeker niet in het mbo, waar zóveel jongeren het verschil kunnen maken als ze maar de juiste steun krijgen. Taal is geen vakje op het rooster. Het is de brug naar meedoen. Naar diploma’s halen. Naar jezelf uitdrukken in een overleg of een klacht kunnen schrijven aan je werkgever. Dus laten we taal samen oppakken. Niet als extra taak, maar als iets wat we allemaal al (een beetje) doen, en wat we samen sterker kunnen maken.
0 reacties