Het moet wel leuk zijn! Alles over activerende didactiek.

Op dit moment word je om de oren geslagen met opmerkingen over de jonge generatie studenten die niet meer weet wat hard werken is, die lui is en alleen maar achter hun telefoon hangt. Deze generatie doet wat ze leuk vinden. En geef ze eens ongelijk! Het onderwijs moet dus leuk zijn en daar worden de gekste initiatieven voor genomen en docenten zijn hiervoor keihard aan het werk. Maar hoe gaan we ervoor zorgen dat het zweet op de juiste rug komt te staan; die van de student? In dit artikel gaan we het hebben over activerende didactiek.

Wat is activerende didactiek?

Activerende didactiek is een verzamelbegrip voor alles wat jij als docent inzet binnen de les om de denkactiviteit van de student te prikkelen. Je ontwerpt en ordent het lesaanbod en de (activerende) werkvormen zodanig dat studenten actief gaan leren. Met activerende didactiek zorg je ervoor dat studenten zo actief mogelijk deelnemen aan het onderwijsproces. Ze kunnen actief zijn bij het opdoen van kennis, vaardigheden en attitudes. Hierbij kan de actieve deelname aan het onderwijsproces zich intern afspelen (denken en voelen) of waarneembaar zijn (spreken/interactie, bewegen). Een misvatting is dat veel zichtbare activiteit voor veel leeropbrengst zorgt. Activerende didactiek zorgt ervoor dat er (leer)processen op gang komen, waardoor studenten diepgaand, en daarmee effectief leren.

Actief bezig zijn met de lesstof staat tegenover het passief consumeren, waarbij het laatste een laag leerrendement oplevert en jou als docent zelfs energie kost.

Wat weten we er al van?

Naast interesse wekken voor een thema en het creëren van motivatie voor het leveren van leerinspanningen, is activerende didactiek een voorwaarde voor diepgaand leren. Studenten verwerven daarbij nieuwe kennis, vaardigheden en attitudes door actief betekenis te geven aan nieuwe informatie vanuit reeds aanwezige voorkennis, ervaringen en opvattingen. Het is dus belangrijk goed te onderzoeken welke voorkennis er al aanwezig is, zodat je hier bewust gebruik van kunt maken in je onderwijs. Als je geen rekening houdt met deze ervaringen en opvattingen – en soms ook misvattingen – van studenten, is de kans groot dat ze nieuwe concepten niet begrijpen of afhaken bij het betekenis geven aan deze nieuwe concepten. Diepgaand betekenis geven vanuit wat reeds aanwezig is, is een actief proces waarbij de student zelf moeite moet doen. Jij triggert, begeleidt of coacht de student om inspanning te leveren, op dusdanige wijze dat de inspanning leidt tot een positieve leeropbrengst.

Het is dus jouw taak om een passende leeromgeving te creëren die studenten aanzet om de voorkennis op juiste wijze te verkennen, activeren en in te zetten voor de volgende stap in hun leerproces. Hierdoor worden losstaande elementen (in kennis/vaardigheid/attitudes) stapsgewijs sterker met elkaar verbonden en geïntegreerd tot een beter geordend geheel, dat studenten steeds makkelijker kunnen toepassen. Belangrijk om te zeggen is dat je bij het ontwerpen van onderwijs goed nagaat welke voorkennis er aanwezig is en of die correct is. Is deze niet of onjuist aanwezig zullen studenten de aangeboden leerinhoud niet (zelfstandig) verwerken.

Wat betekent dat voor het ontwerp van mijn onderwijs?

Activerende didactiek impliceert dat activeren van studenten gebeurt door het inzetten van opdrachten en werkvormen. Het arsenaal aan opdrachten en activerende werkvormen is immens, de keuze is afhankelijk van de vooropgestelde leerdoelen en beginsituatie van de studenten. Activerende didactiek met werkvormen en opdrachten waar studenten actief aan de slag gaan, passen prima bij ‘het gewone les geven’ volgens het directe instructiemodel of een goed onderwijsleergesprek. Het is daarbij van belang dat je heel scherp voor ogen hebt wat het doel is van deze vormen, voordat je het inzet. Eén van de eisen van een goed onderwijsleergesprek is het uitschrijven van de vragen en bedenken van bijpassende antwoorden. Hierdoor hoef je niet meer na te denken over het antwoord dat de student geeft, maar denk je enkel na over de feedback of coaching die jij geeft op het antwoord.

Naast goed onderwijs door middel van het directe instructiemodel, zijn er onderwijsvormen zoals ervaringsgericht leren en probleemgestuurd leren. Hierbij creëer je leeromgevingen waarin studenten zelf nieuwe informatie moeten opzoeken en interpreteren om (zelfgekozen) problemen op te lossen. Dit lijkt meer activerend dan een onderwijsleergesprek, echter is het van essentieel belang dat deze problemen een geleidelijke opbouw kennen en worden begeleid door passende (didactische) coaching door jou.

Wat levert activerende didactiek op?

Kort door de bocht levert het bij studenten een hoger leerrendement op. Ze construeren actief nieuwe concepten met behulp van aangeboden kennis, waardoor dit een diepere betekenis krijgt. Dit zou ook moeten leiden tot positieve leeremoties en meer plezier in het volgen van onderwijs.

Levert het de docent ook minder werkdruk op?

Het denken vanuit activerende didactiek kan aan de voorkant van je onderwijs meer tijd vragen. Je bent immers heel bewust bezig met het uitdenken en ordenen en ontwerpen van je lesaanbod passend bij de voorkennis van studenten. Echter kan het er ook voor zorgen dat je tijdens je contactmomenten met studenten veel minder tijd kwijt bent aan het ‘sleuren of trekken’. Studenten komen niet meer om te consumeren, maar om actief bezig te zijn met kennis, vaardigheden of attitudes. “Het zweet op de juiste rug”, noemen we dat wel eens.

Ben je benieuwd hoe jij ook activerende didactiek kan toepassen in jouw lessen? Houd dan de blogs in de gaten, want we duiken de komende tijd in de verschillende onderdelen van activerende didactiek en laten zien hoe jij dit morgen nog kan toepassen in jouw onderwijs.

Neem contact met ons op!

Wil je eens vrijblijvend sparren met een expert op activerende didactiek om te kijken wat wij voor je kunnen doen, neem dan contact met ons op. 

Bronnen:

Bruyckere, P. de. (2021, augustus). Klaskit: Tools voor topleraren (1ste editie). Lannoo.
Last, B. & Jongen, S. (2021, februari). Blended learning en onderwijsontwerp: Van theorie naar praktijk (1ste editie). Boom Lemma.
Schelfhout, W. (z.d.). Lesgeven is de MACS!: werkvormen voor activerend hybride onderwijs (1ste editie).
Surma, T. & Kirschner, P. (2019, september).
WIJZE LESSEN: 12 bouwstenen voor effectieve didactiek (1ste editie). Ten Brink Uitgevers.