Iedereen heeft het wel eens meegemaakt: een avond lang blokken voor die ene toets Duits. Je stampt alle woordjes in je hoofd, de volgende dag reproduceer je ze keurig op papier en een paar dagen later is alles weer vergeten. “Zweten, weten en vergeten.”
Dit illustreert wat de Amerikaanse psycholoog David Ausubel in 1968 beschreef: wanneer voorkennis ontbreekt of niet geactiveerd wordt, kan nieuwe informatie alleen gereproduceerd, maar niet geïntegreerd worden. Door verbindingen te leggen met bestaande kennis, wordt nieuwe informatie onderdeel van je kennisnetwerk. Dit leidt tot diep leren, in plaats van oppervlakkige kennisreproductie.
Explained, de populaire documentairereeks op Netflix, maakt precies gebruik van deze principes. De afleveringen starten altijd met herkenbare situaties en bekende feiten. Voordat er dieper wordt ingegaan op complexe onderwerpen zoals kunstmatige intelligentie, klimaatverandering of de oorsprong van valuta, koppelen ze deze nieuwe informatie aan wat kijkers al weten. Dit helpt de kijker om nieuwe kennis in hun al bestaande structuur te integreren.
De Kernprincipes van Ausubel
- Kapstokken
Voorkennis fungeert als een kapstok: zonder kapstok kun je je jas niet ophangen en zonder voorkennis kun je nieuwe informatie nergens aan vastmaken. In Explained wordt elk onderwerp ingeleid door een context te schetsen die iedereen begrijpt. Neem bijvoorbeeld de aflevering over “De Kloof tussen Arm en Rijk”: de eerste minuten worden besteed aan de geschiedenis van geld, een concept dat iedereen kent. Hierdoor kan de aflevering complexe economische principes eenvoudiger uitleggen, omdat er al een stevige kapstok is.
- Betekenisvol Leren
Betekenisvol leren is de sleutel tot effectief onderwijs. Wanneer nieuwe informatie logisch en betekenisvol wordt gekoppeld aan wat de student al weet, wordt het leren effectiever. In Explained betekent dit dat ze nooit zomaar feiten presenteren. Ze gebruiken herkenbare analogieën, zoals de vergelijking van neurale netwerken met het menselijk brein, om de kijker te helpen nieuwe kennis op een begrijpelijke manier te plaatsen.
Aandachtspunten voor het Ontwerpen van Onderwijs
- Besteed Aandacht aan het Activeren van Voorkennis
Begin je les zoals Explained hun afleveringen begint: maak een korte quiz of gebruik een interactieve werkvorm om te checken wat studenten al weten. Dit hoeft niet lang te duren (denk aan een Explained-stijl ‘intro’ van een paar minuten), maar het geeft je een idee van welke kapstokken al aanwezig zijn. Studenten worden actief betrokken en weten direct waar ze staan.
Dit kan je digitaal doen door middel van een Socrative, maar ook fysiek met wisbordjes (een klein whiteboard voor elke student om een antwoord op te schrijven).
- Afstemming
Geef studenten feedback op wat ze al weten en wat nog ontbreekt, vergelijkbaar met hoe Explained je steeds een stap verder meeneemt in hun verhaal. Door de informatie op te bouwen, weten kijkers precies waar hun kennishiaten zitten en wat ze nog kunnen leren. Zo ontstaat er een natuurlijke overgang naar nieuwe leerstof, wat zelfregulatie bij de student bevordert en je helpt om je onderwijsinhoud beter af te stemmen.
- Misconcepties Benoemen
Tijdens het activeren van voorkennis in Explained worden vaak misvattingen expliciet genoemd. Zo beginnen ze de aflevering over diëten met het benoemen van populaire dieetmythes, om deze vervolgens te ontkrachten. Dit maakt duidelijk waarom misconcepties soms sterker zijn dan feiten en helpt kijkers om foutieve kennis los te laten en nieuwe informatie correct op te slaan.
- Doorlopende Leerlijnen
Explained verbindt regelmatig nieuwe afleveringen met eerdere thema’s, zoals de relatie tussen milieuvervuiling en economie. Dit soort verbindingen zorgen ervoor dat kijkers de onderlinge samenhang van onderwerpen begrijpen. In de klas betekent dit dat je als docent met collega’s samenwerkt om doorlopende leerlijnen tussen vakken en leerjaren op te bouwen, zodat je steeds kunt teruggrijpen op eerder behandelde onderwerpen. Neem de tijd om het curriculum eens te bekijken samen met je collega’s; waarin zie je overlap en hoe kun je dit in de lessen gebruiken?
- Kaders Bieden bij Weinig Voorkennis
Wanneer een aflevering zoals “Cryptocurrency” begint, houdt Explained rekening met het feit dat veel kijkers weinig voorkennis hebben. Daarom introduceren ze basisbegrippen zoals “blockchain” en “versleuteling” met eenvoudig taalgebruik en visuele uitleg. Dit zijn Ausubels ‘advance organizers’, oftewel die kapstokken die we net hebben behandeld. Op dezelfde manier kun jij als docent basisbegrippen uitleggen via heldere definities, korte video’s of voorbeelden, zodat studenten een basis hebben om op verder te bouwen.
- Werkvormen
Ten slotte kun je net als Explained gebruikmaken van visuele hulpmiddelen, eenvoudige uitleg en interactieve quizzen. Denk aan het gebruik van wisbordjes voor een braindump, Kahoot of Socrative om voorkennis te activeren, of video’s als startpunt van een discussie. Het belangrijkste is dat je kort en doelgericht werkt: geef studenten een snelle Explained-stijl introductie en check wat ze al weten, zodat je lesstof beter beklijft. Maar zorg er daarnaast ook voor dat je ook echt iets gaat doen met de opgehaalde informatie; moet de les iets versimpeld, of juist een niveau hoger? Haal data op en verwerk dit direct.
Net zoals Explained hun kijkers helpt om complexe onderwerpen te doorgronden door het activeren van voorkennis, kun jij als docent studenten helpen om nieuwe kennis te verbinden aan bestaande structuren. Zo ontstaat er diep leren dat niet alleen gericht is op scoren tijdens een toets, maar op blijvende kennis.
Neem contact met ons op
Wil je meer weten over wat wij kunnen doen voor jouw onderwijsinstelling of opleiding? Neem dan contact op met onze experts.
Bronnen:
Ausubel, D. P. (1968). Educational psychology: A cognitive view. New York, NY: Holt, Rinehart and Winston.
Kirschner, P. A., Claessens, L. C. A., & Raaijmakers, S. F. (2018).
Op de schouders van reuzen: Inspirerende inzichten uit de cognitieve psychologie voor leerkrachten. Ten Brink Uitgevers.
0 reacties