Meer dan alleen overdragen van vaardigheden
In het beroepsonderwijs draait alles om het overbrengen van praktische, toepasbare kennis. Maar hoe zorgen we ervoor dat deze vaardigheden beklijven? De taxonomie van Dave biedt handvatten om niet alleen kennis over te dragen, maar deze te verankeren. Een opbouw van docentenvoorbeelden naar zelfstandige toepassing door studenten biedt een structuur die leidt tot automatisering. Laten we eens dieper ingaan op hoe dit werkt en hoe het docenten helpt om studenten écht vaardig te maken.
1. Imiteren: de docent als voorbeeld
Neem het voeren van een slecht-nieuwsgesprek—a delicate skill die je niet zomaar uit een boek leert. Wanneer een docent zelf zo’n gesprek voordoet, geeft hij niet alleen de woorden, maar ook de lichaamstaal en toon weer. Een goed voorbeeld is meer dan een trucje: het laat de student voelen wat er op het spel staat. De docent laat zien hoe hij of zij empathie toont, maar ook de controle behoudt. “Voel je de spanning?” vraag ik dan vaak, met een knipoog naar de klas. Want juist die spanning moet de student leren beheersen.
2. Oefenen: de student aan zet
Na het voorbeeld is het tijd voor actie. Hier komt de student in beeld. Ze gaan zelf oefenen. De docent staat op de achtergrond en kijkt toe—het is verleidelijk om in te grijpen, maar dat is nu niet de bedoeling. Het is tijd voor trial and error. Dit is het moment waarop ze, met het zweet op het voorhoofd, zelf proberen het slecht-nieuwsgesprek te voeren of een lastige rekensom in een complexe context toe te passen. En ja, fouten maken hoort erbij. Oefening is de kern van leren, niet de theorie. Leren zwemmen doe je niet door droog op de kant de armbewegingen door te nemen, maar door kopje onder te gaan en weer boven te komen.
3. Verfijnen: gericht feedback geven
Hier wordt het pas echt interessant. Terwijl de student oefent, geeft de docent sturende feedback, stelt vragen en helpt hen verder op weg. Stel, een student krijgt het niet voor elkaar om helder een adviesrapport op te stellen. De docent vraagt: “Wat zou jouw belangrijkste advies zijn als je dit voor jezelf schrijft?” Hiermee dwing je de student te denken vanuit zijn of haar eigen perspectief, en niet enkel om de vaktaal te reproduceren. Door gericht te sturen, worden fouten verbeterd en nuances aangebracht. De finesse komt boven, precies daar waar de kennis en vaardigheid op maat gemaakt worden.
4. Combineren: het koppelen van nieuwe kennis aan bestaande vaardigheden
Hierna wordt het tijd om nieuwe kennis te koppelen aan wat al bekend is. In dit stadium ontdekken studenten dat het voeren van een slecht-nieuwsgesprek niet losstaat van, zeg, communicatievaardigheden die ze eerder geleerd hebben. De kunst is om deze vaardigheden soepel in elkaar te laten overvloeien, net zoals schakelen en sturen in de auto één beweging lijken te worden. Hier ontstaat de samenhang. Het beroep vraagt immers niet om losse trucjes, maar om geïntegreerde competenties.
5. Automatiseren: kennis en vaardigheden in verschillende contexten toepassen
Dan het einddoel: automatiseren. Alleen door het blijven oefenen in verschillende contexten krijgen de vaardigheden hun plaats. Een student moet leren dat hij of zij diezelfde communicatieve vaardigheden kan toepassen in diverse situaties: bij een klant, in een teamoverleg of zelfs in een conflict. Het moet een tweede natuur worden, zodat het slecht-nieuwsgesprek net zo vanzelfsprekend gaat als een vriendelijk telefoongesprek. Dit vereist herhaling en variatie, en een docent die hen daartoe aanmoedigt.
Het mag duidelijk zijn: effectieve didactiek vergt visie, geduld en vakmanschap van docenten. Simpelweg kennis overdragen is niet genoeg. We hebben docenten nodig die voorbij de standaardinformatie gaan, die durven sturen en loslaten op de juiste momenten. Want, zoals ik vaak zeg: het echte leren zit in de frictie, de spanning tussen wat de student kan en wat hij nog niet beheerst. Beroepsonderwijs gaat niet over het invullen van gaten in kennis, maar over het smeden van vaardigheden die bestand zijn tegen de grillen van het werkveld.
Een goed onderwijssysteem prikkelt, daagt uit en maakt een vakbekwaam professional die met zelfvertrouwen de wereld in stapt. Dat is de essentie van didactiek in het beroepsonderwijs.
0 reacties