Neem de juiste beslissingen in je lessen

Formatief evalueren bij online leren

Online leren en lesgeven vergt een heel andere didactiek. Dat weten we allemaal. Je moet nieuwe manieren vinden om je studenten te (blijven) motiveren en betekenisvol te laten leren.

Uit onderzoek blijkt bovendien dat de onderliggende didactiek belangrijker is dan de manier waarop lessen gebracht worden. Eén van de belangrijkste conclusies uit Remote Learning (Education Endowment Foundation, 2020) luidt:

“Teaching quality is more important than how lessons are delivered.”

Een van de onderdelen van effectieve didactiek is formatief evalueren. Steeds meer scholen en docenten willen hier actief mee aan de slag. Door formatief evalueren maak je inzichtelijk hoe de studenten ervoor staan en of de door jou gekozen didactiek aanslaat. Hierdoor kun je het (online) leerproces steeds bijsturen en de leeropbrengst vergroten.

Maar waarom helpt formatief evalueren zo goed bij het online lesgeven (William & Leahy, 2019)? Wat is je doel daarmee en hoe zet je het in om dat doel te bereiken? In de komende drie blogs bespreek ik de volgende onderdelen:

Deel 1 (vandaag):

• Het doel van formatief evalueren.
• Uit welke fases bestaat formatief evalueren.
• Welke aspecten kun je onderscheiden en hoe zet je elk aspect juist in.

Deel 2 (2 maart)

• Hoe bouw je je feedback op.

Deel 3: (9 maart)

• Tips en tricks om formatief evalueren succesvol in te zetten in je online lespraktijk.
• Hoe stel je goede formatieve en diagnostische vragen op.

Nb: in deze blog spreken we steeds over ‘hij’, maar hier is natuurlijk maar één reden voor: het leest prettiger dan wanneer er steeds ‘hij/zij’ of ‘zijn/haar’ staat.

Waarom kies je voor formatief evalueren? 3 redenen.

Uiteraard kies je voor formatief evalueren als je staat voor ontwikkelingsgericht onderwijs. Formatief evalueren helpt je daarbij in het online klaslokaal als:

1. De student niet weet waar hij nu staat in het leerproces.
Door formatief te evalueren bepaal je: waar staat de student op dit moment in relatie tot waar hij zou moeten zijn?

2. De student geen idee heeft welke vervolgstap hij moet zetten.
Als je naar een bepaald doel toewerkt, dan moet je wel de vervolgstappen kennen om dat doel te kunnen bereiken. Dit gaat om zowel de inhoudelijke als procesmatige stappen. Met formatief evalueren kun je de student richting en inzicht geven om zijn doel te bereiken.

3. De student het grotere geheel niet ziet.
Een student moet begrijpen: ‘waarom moet ik dit eigenlijk leren?’ Voor docenten is het leerdoel vaak wel begrijpelijk, omdat ze weten in welk grotere geheel de leerstof valt. Het is cruciaal dat studenten the big picture óók zien. Want daarmee geef je betekenis aan onderwijs. En betekenisvol en ontwikkelingsgericht onderwijs is misschien wel de belangrijkste ‘waarom’ van formatief evalueren.

Het proces en fases van formatief evalueren

Bij formatief evalueren zijn meerdere actoren betrokken. In onderstaand schema van William & Leahy (2019) zie je de fases in het proces schematisch weergegeven. De aspecten van dit schema licht ik hieronder toe.

3 ONDERDELEN MET ACTIVITEIT

De 3 groene vlakken in het schema zijn de 3 belangrijkste onderdelen van formatief handelen; feedup, feedback, feedforward. Bij elk onderdeel kijk je:

• Wie doet wat in het proces?
• Heeft de student op dit moment feedback nodig (waar staat de student nu), feedup (waar gaat de student naar toe) of juist feedforward (de weg naar het doel)?

5 fases van formatief evalueren
De 5 fases van formatief evalueren hebben in het schema een nummer. Hierdoor lijkt het alsof het een lineair proces is dat van 1 naar 5 gaat. Maar dat is niet zo. Het proces is namelijk een steeds weer terugkerend cyclisch proces. Je kunt in principe in elke fase starten. Maar zorg er dan wel voor dat je die cirkel rondmaakt, oftewel alle 5 fases doorloopt.

William & Leahy, 2019

Fase 4 uitgelicht: studenten activeren als leerbron voor elkaar

Dit is een sterke strategie voor het geven van feedback en feedforward. Vraag aan jou: kijk eens naar je eigen tijdsbesteding in je lessen. Aan welke fases besteed je dan de meeste tijd?

William & Leahy, 2019

De kans is groot dat je fase 3 (‘feedback geven die het leerproces stimuleert’) en 5 (‘leerlingen stimuleren om eigenaar van hun leerproces te zijn’) noemt.

Fase 4, ‘leerlingen activeren als leerbron voor elkaar’, mag over het algemeen meer aandacht krijgen in de lessen. Studenten die leren van elkaar is een werkvorm die heel krachtig is voor het leerproces. Studenten die elkaar de inhoud van de les uitleggen gebruiken vaak dezelfde taal: ze begrijpen de stof nog net wel of nog net niet. Hierdoor benoemen zij vaak nog alle tussenstappen die de expert, jij, al impliciet gemaakt heeft. De student die het nog net niet begrijpt, heeft vaak meer aan feedback van een medestudent dan aan feedback van de expert. Zorg er dus voor dat je ook veel aandacht aan besteedt aan het leren van elkaar.

In de volgende blog over formatief evalueren ga ik dieper in op het geven van feedback.

In de derde blog in deze serie staat het formuleren van goede formatieve vragen centraal.

Bronnen:

Bruyckere, P. D. (2017). Klaskit. Tools voor topleraren. In P. D. Bruyckere, Klaskit. Tools voor Topleraren. Culemborg: Uitgeverij LannooCampus & AnderZ.

Education Endowment Foundation. (2020). Remote Learning: Rapid Evidence Assessment. UK: EEF.

William, D., & Leahy, S. (2019). In D. William, & S. Leahy, Formatief evalueren in de praktijk. Rotterdam: Bazalt Educatieve Uitgaven.