Soms roep ik mijn ikken bij elkaar

Metis Onderwijsadvies, Cilia de Jong, april 2019 – Herschreven en aangevuld door Natascha Rakic en Onno Witte, maart 2024

Herken je dit?

Je loopt lekker te struinen door je favoriete boekwinkel. Je ogen scannen de titels, je bladert door een boek, je leest samenvattingen op achterkanten. Na een tijdje kies je een boek dat je helemaal leuk lijkt. ‘Die ga ik kopen!’. Maar eenmaal in de rij bij de kassa komt dat stemmetje: ‘Zou je dat nou wel doen? Er liggen thuis nog zoveel ongelezen boeken. Misschien is het handig om die stapel eerst eens weg te werken voordat je weer een nieuw boek koopt’. En dan weer dat andere stemmetje: ‘Koop toch lekker, je hebt deze week hard gewerkt en dit heb je wel verdiend’. Ander stemmetje: ‘Niet doen, daar krijg je spijt van’. En voor je het weet leg je het boek terug en zie je van de koop af.

We dragen in ons leven verschillende ikken met ons mee.

Waar we ook gaan en wat we ook doen. Of we nu alleen zijn of samen met anderen, die verschillende ikken bepalen wat we denken en hoe we ons gedragen.

Door een training groepsdynamiek die wij als team nog niet zo lang geleden hebben gevolgd, zijn we ons steeds meer bewust van dit fenomeen. Individueel maar ook bij anderen merkten we op dat we onbewust beslissingen nemen of ons gedragen op een manier die we eigenlijk niet willen. ‘Ik wilde zeggen dat ik het niet doe, maar ik heb toch weer ja gezegd’. Of: ‘Ik had me voorgenomen om te gaan sporten maar ben toch niet gegaan’. Wie saboteert ons goede voornemen? Hoe komt het toch dat ik me steeds weer laat overhalen? Wie zijn die ikken en waarom zijn ze er?

Harrie Jekkers maakte er een mooi lied over:

Soms roep ik mijn ikken bij elkaar
Ik heb inmiddels al een aardig reservoir
Als ik dan vraag ‘Hé welke ik is eigenlijk waar?’
Ik ik ik ik ik ik, roepen m’n ikken dan door elkaar
En dan zwaai ik met mijn voorzitters hamer
Verzoek om stilte in mijn bovenkamer
Dan geef ik met een vorstelijk gebaar
’t Woord aan mijn ik van 9 jaar

Hij identificeert in dit lied heel mooi de ikken.

Er is een manier om bewust te worden van je ikken door de tijd te nemen om stil te staan bij de dialoog die zich in je hoofd afspeelt.

Hoe je dat doet?

In hoofdstuk 4 van het boek Ik (k)en mijn ikken (Brugman e.a, 2010) staan prachtige voorbeelden beschreven.

Bijvoorbeeld:

• Neem drie stoelen (of een bank) en ga op de middelste stoel (in het midden) zitten.
• Formuleer een vraag of dilemma die in je hoofd speelt. De twee zitplaatsen links en rechts staan voor een beslissing: ja, ik doe het is bijvoorbeeld links en nee, ik doe het niet rechts.
• Ga eerst, nadat je je vraag duidelijk hebt, naar de kant die het sterkst aanwezig is.
• Concentreer je op die stem en laat hem helemaal uitpraten. Dit doe ik meestal hardop en schrijf uiteindelijk de argumenten op.
• Dan ga ik naar de andere kant en doe hetzelfde. Neem de tijd!
• Ga daarna in het midden zitten en constateer dat het allemaal van jou is en waar is.
• Wat was voor jou nu het meest waardevol wat gezegd is. Wat concludeer je?

‘Voice Dialogue’,

in dialoog met je ikken, is een krachtige methode om jezelf met al je kanten beter te leren kennen. Het helpt om de dialoog in je hoofd te regisseren zodat niet altijd de dominante ik het woord neemt. Zodat die ik aan het woord komt die vaak wat stiller is, maar waar je misschien wel meer naar wilt gaan luisteren. Dat zijn soms ook de ikken waarvan je zegt: ‘Dat vind ik moeilijk’. Maar waarvan je weet dat het wel goed voor je is om naar ze te luisteren. Dat andere handelen vergt soms wat oefening, aanmoediging en reflectie. En dan is het fijn dat iemand je helpt.

Ten slotte is deze werkvorm ook goed te gebruiken bij het coachen van je collega of studenten.  Veel succes als je ermee aan de slag gaat.

De relaties tussen de ‘ikken’ verder verkennen?

Naast ‘Voice Dialogue’ is een andere interessante methode het ‘Persoonlijk Positie Repertoire’ in relatie tot de ‘Dialogical Self Theory’ van Professor dr. Hubert Hermans.

De Dialogical Self Theory (DST), beschrijft de complexheid van ‘het zelf’. Ze beschouwt ‘het zelf’ als een dynamisch, meerstemmig systeem, bestaande uit verschillende posities of ‘zelfaspecten’, die voortdurend met elkaar in dialoog zijn.

Hierbij speelt het Persoonlijk Positie Repertoire (PPR) een cruciale rol. Het benoemt de posities die iemand in zijn innerlijke wereld inneemt. Die worden gevormd door de verschillende sociale rollen, relaties, culturele invloeden en interne stemmen die samen weer ‘het zelf’ van die persoon vormen.

Het concept van het PPR is een manier om de dynamiek van ‘het zelf’ te volgen. Mensen nemen verschillende posities in, afhankelijk van de context en interacties die ze ervaren. Deze posities kunnen variëren van positief tot negatief en kunnen zowel intern als extern zijn. Bijvoorbeeld, een persoon kan de positie van ‘zorgzame ouder’ innemen in relatie tot zijn kinderen, terwijl hij tegelijkertijd de positie van ‘ambitieuze professional’ inneemt op het werk; Herkenbaar, niet?

Het PPR kan praktisch worden toegepast, het biedt immers inzicht in je identiteit, zelfbewustzijn en zelfontwikkeling. In therapeutische contexten wordt het PPR gebruikt om mensen te helpen bij het verkennen en begrijpen van hun complexe innerlijke wereld. Door bewustwording van de verschillende posities binnen het PPR kunnen mensen een gevoel van coherentie en zelfacceptatie ontwikkelen en worden ze geholpen bij hun persoonlijke groei en ontwikkeling.

Bronnen

• Karin Brugman, Judith Budde, Berry Collewijn (2010) Ik (k)en mijn ikken.
• Karin Brugman, Judith Budde (2016). Coachen met Voice Dialogue, handboek voor begeleiders.
• Hermans, Hubert J.M. (1967) Motivatie en prestatie, (1988) Het verdeelde gemoed: over de grondmotieven in ons dagelijks leven, (1995) De echo van het ego. Over het meerstemmige zelf.
• Hermans, Hubert J.M. & Hermans-Konopka A. (2010) Dialogical Self Theory.
• Wijsbek, J. (2009) Leef! Zingeving, zelfreflectie & levenskunst – Een dialogische benadering.