Aanleren van vaardigheden: docent of AI?

Net voor de zomer heb ik een experiment opgenomen met mijn AI Avatar en een live kennisclip. In deze kennisclip ging de discussie over de vraag: welke docent is beter, de echte of de AI-versie?  In deze blog neem ik je mee in het aanleren van vaardigheden en de cruciale rol van de echte docent.

In de klas van vandaag gaan technologie en onderwijs hand in hand, en met de opkomst van kunstmatige intelligentie (AI) lijkt de toekomst nog sneller op ons af te komen. Denk bijvoorbeeld aan het gebruik van geavanceerde AI-systemen zoals ChatGPT om studenten te ondersteunen bij hun leerproces. Dit klinkt als de perfecte oplossing voor het verbeteren van onderwijsresultaten, maar is dat wel zo? Een recent onderzoek door Hamsa Bastani en collega’s (via de blog van Pedro de Bruijckere ) onthult een verrassende waarheid: AI kan zowel een zegen als een valkuil zijn in het onderwijs​. (Bastani et al., 2024)

AI in het onderwijs

Laten we eerlijk zijn, de druk op docenten is groot. Tussen lesgeven, administratie en begeleiding van studenten, zou een AI-assistent een welkome hulp kunnen zijn. In Turkije werd bijvoorbeeld een experiment uitgevoerd met AI-gebaseerde tutors tijdens wiskundelessen. De resultaten waren verbluffend: studenten die GPT-4 gebruikten, presteerden tijdens oefensessies tot wel 127% beter. Maar hier zit het addertje onder het gras: zodra deze hulp werd weggenomen, presteerden studenten slechter op hun examens, omdat ze te afhankelijk waren geworden van de AI​.

Dit roept een belangrijke vraag op: hoe kunnen we AI inzetten zonder dat het onze studenten lui maakt? Hoe zorgen we ervoor dat studenten echt leren, in plaats van simpelweg antwoorden te krijgen van een machine?

Hierin zijn drie stappen belangrijk:

1. Docenten zijn zich bewust dat alle vaardigheden die je van een student vraagt aangeleerd moeten worden (Jolles, 2018)
2. Docenten kennen de fases waarin vaardigheden worden aangeleerd: zoals bijvoorbeeld uit de taxonomie van Dave (zie de afbeelding hieronder) blijkt. Dit zijn de fases voordoen, oefenen, verfijnen, combineren en automatiseren
3. Docenten weten wanneer zij of AI toegevoegde waarde hebben: bij het voordoen, oefenen en verfijnen.

AI als ondersteuner, niet als oplosser

De sleutel ligt in de balans tussen ondersteuning en uitdaging. AI-systemen kunnen, net als docenten, het leren versterken, maar moeten ontworpen worden om denken te stimuleren in plaats van simpelweg antwoorden te geven. In het onderzoek werd dit verschil duidelijk tussen de ‘GPT Base’, die simpelweg antwoorden gaf, en ‘GPT Tutor’, die stap voor stap begeleidde en studenten aanmoedigde om actief mee te denken​.

Voor docenten betekent dit dat AI een krachtig hulpmiddel kan zijn, zolang we het maar zien als een tool om het leerproces te verbeteren, niet als vervanger van het onderwijs. Docenten en AI moeten studenten helpen kritisch te denken, problemen op te lossen en zelf tot conclusies te komen. De fase van frustratie omdat vaardigheden nog niet beheerst worden, de zogenaamde leerkuil, is essentieel en moet doorlopen worden.

Hoe kun je AI effectief inzetten in je les?

Hoe kun je als docent AI gebruiken om de vaardigheden van je studenten te verbeteren, zonder dat ze te afhankelijk worden van technologie? Hier zijn vier concrete acties:

Stimuleer actief leren met AI

Laat AI niet de antwoorden geven, maar de juiste vragen stellen. Zoals uit onderzoek blijkt, kan het stellen van vragen enorm bijdragen aan het activeren van voorkennis en het stimuleren van zelfstandig denken​​. Start bijvoorbeeld je les met open vragen, waarbij studenten moeten nadenken over wat ze al weten. Gebruik AI om feedback te geven op hun antwoorden, maar zorg dat studenten zelf de denkstappen zetten.

Gebruik AI als ondersteuning voor zelftoetsing

Plan korte zelftests met behulp van AI om studenten te helpen hun eigen kennis te beoordelen. Zoals we zien bij de GPT Tutor, werkt AI het beste wanneer het studenten begeleidt in het leerproces, in plaats van antwoorden te geven. Geef studenten dus regelmatig kleine quizjes of probleemoplossende oefeningen, waarbij AI hen begeleidt bij het ontdekken van hun eigen kennishiaten​​.

Bouw aan zelfstandigheid door reflectie

AI kan een rol spelen in het begeleiden van reflectiemomenten. Door studenten te laten reflecteren op hun leerproces, bijvoorbeeld door ze hun denkstappen te laten uitleggen aan de AI, wordt het leereffect versterkt. Dit helpt studenten niet alleen om de stof beter te begrijpen, maar ook om zelfstandiger te worden in hun leerproces​. Zelfstandige beheersing van de vaardigheden is immer het doel.

Gebruik AI bewust

Het is duidelijk dat AI een grote rol kan spelen in het onderwijs, maar zoals met alles, is het een kwestie van balans. Gebruik AI om het leerproces te ondersteunen, maar zorg ervoor dat je als docent de regie behoudt. Jouw rol is nog steeds essentieel om kritisch denken en probleemoplossende vaardigheden bij je studenten te ontwikkelen.

Ben je klaar om AI een plek te geven in je lessen, op een manier die echt bijdraagt aan het leerproces? Probeer bovenstaande acties eens uit en zie hoe jouw studenten niet alleen beter worden in verschillende vaardigheden, maar ook in zelfstandig leren.

En wil je meer weten over de rol van AI in het onderwijs, luister onze podcast over AI en onderwijs of bel met Metis Onderwijsadvies. We hebben mooie voorbeelden die we graag met je delen.

Bronnen:

Bastani, H., Bastani, O., Sungu, A., Ge, H., Kabakcı, Ö., & Mariman, R. (2024). Generative AI Can Harm Learning. https://doi.org/10.2139/ssrn.4895486